Advertisement
พิมเสน (Bomed Camphor)พิมเสนเป็นอย่างไร พิมเสนมีชื่อเรียกหลายชื่อ ยกตัวอย่างเช่น ภิมเสน ภีมเสน พิมเสนเกล็ด พิมเสนจังหวัดตรังกานู ประพรมแสน มีชื่อสามัญว่า “Borneo Camphor” แขกประเทศอินเดียในบอมเบย์เรียก “Bhimseni” หรือ “Boras” แขกฮินดูเรียก “Bhimsaini-kapur” หรือ “Barus kapur” โดยทั่วไปแล้ว
พิมเสนแบ่งออกได้เป็น 2 ชนิด คือ พิมเสนที่ได้จากธรรมชาติหรือพิมเสนแท้ ชื่อสามัญ Borneol camphorและก็พิมเสนสังเคราะห์ หรือพิมเสนเทียม ชื่อสามัญ Borneolum Syntheticum (Borneol) ซึ่งพิมเสนจะมีลักษณะเป็นเกล็ดเล็กๆแบนๆมีสีขาวขุ่นหรือออกแดงอ่อนๆ(ถ้าหากเป็นพิมเสนบริสุทธิ์จะเป็นผลึกรูปแผ่นทรงหกเหลี่ยม) มีเนื้อแน่นกว่าการบูร ระเหิดได้ช้ากว่าการบูร ติดไฟให้แสงจ้าและมีควันมากมาย ไม่มีเถ้าถ่าน ละลายได้ยากในน้ำ ละลายก้าวหน้าในตัวทำละลายประเภทขั้วต่ำ พิมเสนมีกลิ่นหอมสดชื่นเย็น ฉุน รสหอม เย็นปากเย็นคอ สมัยเก่าคนประเทศไทยนิยมใช้ใส่ไว้ในหมากพลูเคี้ยว
สูตรทางเคมีและสูตรโครงสร้าง พิมเสนแท้ (Borneo Camphor) เป็นสารประกอบอินทรีย์ชนิดไบไซคิก และเป็นสารกลุ่มเทอร์พีน มีสูตรเคมีเป็น C10H18O มีชื่อทางเคมีว่า(+)-borneol หรือ endo-2-camphanol หรือ endo-2-hydroxycamphane มีลักษณะเป็นเกล็ดสีขาว 6 เหลี่ยม มีกลิ่นหอมฉุนเหมือนการบูร ติดไฟให้แสงสว่างจ้าและมีควันมากมาย ไม่มีขี้เถ้า มีมวลโมเลกุล 154.25 gmd -1 รวมทั้งมีความถ่วงจำเพาะเท่ากับ 1.011 มีจุดหลอมตัว 208 องศาเซลเซียส เกือบจะไม่ละลายน้ำ ละลายได้ในตัวทำละลายจำพวกขั้วต่ำ เป็นต้นว่า น้ำมันปิโตรเลียมอีเธอ(1:6) ในเบนซีน (1:5)
ที่มา : Wikiperdia
ที่มา พิมเสนธรรมชาติ หรือ พิมเสนแท้หมายถึงพิมเสนที่ได้มาจากการระเหิด (ผู้กระทำลั่นของแก่นไม้โดยธรรมชาติ) ของยางจากต้นไม้จำพวก (รู้เรื่องว่าตัวต้นไม้ที่ให้พิมเสนนี้ไม่ได้ถูกข้อกำหนดชื่อไทยไว้ ซึ่งในหนังสือเรียนยาแผนโบราณส่วนใหญ่ก็จะเอ่ยถึงแต่ว่าสิ่งที่สกัดได้จากเจ้าพืชต้นใหญ่นี้ว่า พิมเสน เพราะเหตุว่าถ้าเกิดเรียกว่าต้นพิมเสนอาจเกิดความสับสน เพราะว่าต้นพิมเสน นั้นยังเป็นพืชอีกประเภท เป็นไม้เนื้ออ่อน มีชื่อวิทยาศาสตร์ Pogostemon cablin (Blanco) Benth. เชื้อสาย Labiatae ซึ่งเจ้าต้นนี้ สกัดได้น้ำมันหอมระเหย ที่ฝรั่งเรียกว่า Patchouli) ซึ่งมีชื่อด้านวิทยาศาสตร์ว่า Dryobalanops aromatica Gaertn. จัดอยู่ในตระกูลยางท้องนา (DIPTEROCARPACEAE) (ภาษาจีนกลางเรียกว่า “หลงเหน่าเซียงสู้”) ซึ่งพบได้ทั่วไปในเมืองจังหวัดตรังกานู ประเทศมาเลเซีย ซึ่งพืชจำพวกนี้(Dryobalanops aromatic Gaertn.) มีชื่อเรียกหลายชื่อ อย่างเช่น Borneo Camphor Tree, Pokok Kapur Barus (มลายู), Pokok Kapurum (อินโดนีเซีย-เกะสุมาตรา), Mahoborn Teak(อินโดนีเซีย-บอร์เนียว) เป็นไม้ขนาดใหญ่ อาจสูงได้ถึง 70 เมตร มีพูพอนใหญ่มาก วัดโดยรอบลำต้นได้ 2-10 เมตร เปลาตรง เรือนยอดเป็นรูปฉัตร มีแขนงใหญ่ ปลายกิ่งตก ยอดทรงแหลม ใบเป็นใบคนเดียว ใบที่อยู่ตอนบนของต้นเรียงสลับกัน ส่วนใบที่อยู่ตอนล่างของต้นออกตรงกันข้าม รูปไข่ เบาๆเรียวแหลมสู่ปลายใบ ขนาดกว้าง 2.5-5 ซม. ยาว 7.5-17.8 ซม. ขอบใบเรียบ ผิวใบเรียบ ก้านใบสั้น ใบอ่อนสีแดงรวมทั้งแขวน ดอกเป็นดอกช่อ ออกที่ปลายกิ่งหรือที่ซอกใบ ดอกย่อยมีขนาดเล็ก มีกลิ่นหอมสดชื่น กลีบชั้นนอกมี 5 กลีบ ขนาดเท่าๆกัน แข็ง กลีบชั้นในห่อตามยาว เกสรตัวผู้มีไม่น้อยเลยทีเดียว ก้านเกสรชิดกันเป็น 2 แถว รวมกันเป็นหลอดยาวกว่าเกสรตัวเมีย เกสรตัวเมียมีรังไข่อยู่เหนือกลีบดอก มี 3 ห้อง ผลได้ผลสำเร็จแห้ง ไม่แตก กลีบนอกจะแบออกเป็นปีก มี 1 เมล็ด
พิมเสนสังเคราะห์ หรือ พิมเสนเทียมหมายถึงพิมเสนที่ได้จากสารสกัดจากต้นการบูร (ชื่อวิทยาศาสตร์ Cinnamomum camphora (L.) Presl. จัดอยู่ในจัดอยู่ในตระกูลอบเชย (LAURACEAE), แล้วก็ต้นหนาด (หนาดหลวง หนาดใหญ่ หรือพิมเสนหนาด ที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Blumea balsamifera (L.) DC. จัดอยู่ในวงศ์ทานตะวัน (ASTERACEAE หรือ COMPOSITAE) โดยผ่านวิธีทางเคมีวิทยา ซึ่งพิมเสนที่ได้จากผู้กระทำลั่นพืชชนิดนี้ จีน(แต้จิ๋ว) เรียก “ไหง่เผี่ยง” จึงเรียกกันว่า “Ngai Camphor” หรือ “Blumea Camphor” นิยมใช้กันมากในเกาะไหหลำ
คุณประโยชน์/คุณประโยชน์ ถึงพิมเสนจะสกัดได้มาจากต้นไม้แต่ ตามตำรายาแผนโบราณ จัดพิมเสน เป็นชนิดธาตุวัตถุ ไม่ใข่พืชวัตถุ หมอแผนโบราณใช้พิมเสนเป็นยาขับเหงื่อ ขับเสมหะ กระตุ้นการหายใจ กระตุ้นสมองบำรุงหัวใจ ใช้เป็นยาหยุดความกระวนกระวายใจ ทำให้ง่วงซึมแก้เคล็ดลับปวดเมื่อยคลายเส้นการอบสมุนไพรมีพิมเสนเป็นส่วนประกอบในตัวยา พิมเสนซึ่งระเหิดเมื่อถูกความร้อน มีกลิ่นหอม ใช้แต่งกลิ่น บำรุงหัวใจ แก้โรคผิวหนัง ผสมในลูกประคบ เพื่อช่วยแต่งกลิ่น มีฤทธิ์แก้พุพอง แก้หวัดยิ่งกว่านั้นยังผสมอยู่ในยาหม่อง น้ำอบไทย
ในหนังสือเรียนพระโอสถพระนารายณ์: ระบุ “ตำรับยาทรงนัตถุ์” เข้าเครื่องยา 17 สิ่ง ใช้ปริมาณเท่าๆกัน รวมถึง พิมเสนด้วย ผสมกัน บดเป็นผงละเอียด ใช้นัตถุ์แก้ลมทั้งหลาย ตลอดจนโรคที่เกิดในศีรษะ ตา รวมทั้งจมูก อีกขนานหนึ่งเข้าเครื่องยา 15 สิ่ง รวมทั้
พิมเสน[/url]ด้วย บดเป็นผุยผงละเอียด ห่อผ้าบาง ทำเป็นยาดม แก้ปวดหัว วิงเวียน แก้สลบ แก้ริดสีดวงจมูก คอ และตา นอกจากนี้พิมเสนยังใช้เป็นส่วนผสมใน “ตำรับยาสีปากบี้พระเส้น” ใช้เช็ดนวดเส้นที่แข็งให้หย่อนได้ แล้วก็ในตำรับ “สีปากขาวแก้พิษแสบร้อนให้เย็น”
การเรียนรู้ทางเภสัชวิทยา แม้คนประเทศไทยเราจะรู้จักพิมเสนกันมานาน แม้กระนั้นเนื้อหาสาระเกี่ยวกับพิมเสนกลับไม่มีให้ค้นคว้ามากเท่าไรนัก เพราะว่าต้นไม้ที่ให้พิมเสนนี้ เป็นพืชที่มีเฉพาะถิ่นที่ขึ้นอยู่เฉพาะในเขตป่าของ เกาะสุมาตรา บอร์เนียว และคาบสมุทรมลายู จึงทำให้การศึกษาวิจัยในต้นไม้จำพวกนี้เป็นไปแบบแคบๆไม่กว้างใหญ่แต่ว่าก็ยังมีตัวอปิ้งข้อมูลทางเภสัชวิทยาของพิมเสนบางฉบับที่มีการเผยแพร่กัน เป็นต้นว่า
- สารที่เจอในพิเสนแท้ ได้แก่ d-Borneol, Humulene, Caryophyllene, Asiatic acid, Dryobalanon Erythrodiol, Dipterocarpol, Hydroxydammarenone2
- จากการค้นคว้าทางเภสัชวิทยาฉบับหนึ่งบอกว่า พิมเสนมีฤทธิ์ในการฆ่าเชื้อโรคได้หลายประเภท ได้แก่ เชื้อในลำไส้ใหญ่, เชื้อราบนผิวหนัง, Staphelo coccus, Steptro coccus และก็ยังใช้สำหรับในการรักษาอาการปวดเส้นประสาทหรืออาการอักเสบได้เป็นอย่างดี
- กลไกสำหรับการออกฤทธิ์ของพิมเสนสำหรับเพื่อการลดการอักเสบเป็น กระตุ้นการไหลเวียนของโลหิตบริเวณใต้ผิวหนังรอบๆที่ทา ยั้งสารที่นำไปสู่การอักเสบจากกลไกของร่างกาย อาทิเช่น prostaglandin E2,interleukin ฯลฯ ซึ่งการเพิ่มการไหลเวียนของโลหิตนี้ จะช่วยให้ลดอาการปวดได้เร็วขึ้น
การศึกษาทางพิษวิทยา เหมือนกับการศึกษาทางเภสัชวิทยาพิมเสนกับการศึกษาทางพิษวิทยานี้ก็ไร้การศึกษากันอย่างล้นหลาม ซึ่งอาจจะเนื่องจากการที่ต้นไม้ที่ให้พิมเสนนี้เป็นต้นไม้เฉพาะถิ่น แม้กระนั้นก็มีการกำหนดข้อกำหนดสำหรับการใช้พิมเสนไว้ว่า แม้สูดติดต่อกันเป็นระยะเวลานานๆอาจเป็นโทษได้ เนื่องด้วยสารนี้ทำให้มีการเกิดอาการระคายบริเวณทางเท้าหายใจ นอกเหนือจากนี้สารนี้ยังมีฤทธิ์กระตุ้นแล้วก็สงบระบบประสาทศูนย์กลาง ซึ่งรวมไปถึงการใช้กำเนิดขนาดด้วย
ขนาด/จำนวนที่ควรที่จะใช้ ในหนังสือเรียนยาไทยเจาะจงไว้ว่า วิธีการใช้พิมเสนสำหรับกิน ให้ใช้ครั้งละ 0.15-0.3 กรัมเอามาบดเป็นผุยผงกับตำรายาอื่น หรือใช้ทำเป็นยาเม็ด และไม่ควรปรุงยาด้วยแนวทางต้ม ถ้าหากใช้ภายนอกให้นำมาบดเป็นผงใช้โรยแผลจากที่อยากได้ ส่วนขนาด/จำนวนของพิมเสนที่กระทรวงสาธารณสุขของไทยอนุญาตให้ใช้เป็นส่วนประกอบกับตัวยาอื่นๆนั้น ทางกระทรวงสาธารณสุขจะเจาะจงให้ใช้เป็นตำรับๆไป
ข้อเสนอแนะ/ข้อพึงระวัง- ห้ามสูดกลิ่นพิมเสนตอดต่อกันเป็นระยะเวลานานเพราะจะมีผลให้เกิดอาการเคืองบริเวณทางเท้าหายใจ
- พิมเสนมีฤทธิ์กระตุ้นระบบประสาทศูนย์กลางจึงไม่ควรใช้เกินขนาดที่กำหนด
- สตรีตั้งครรภ์ห้ามกินพิมเสน
- การเก็บพิมเสนจะต้องเก็บเอาไว้ในภาชนะที่มีฝาปิดอย่างมิดชิด ควรที่จะเก็บไว้ในที่แห้งและมีอุณหภูมิต่ำ
อนึ่งในขณะนี้พิมเสนแท้เกือบจะไม่มีแล้ว เพราะราคาแพงแพง ส่วนใหญ่จึงใช้พิมเสนสังเคราะห์ ซึ่งได้มาจากปฏิกิริยารีดักชันของการบูร (dl-camphor) ได้เป็น (dl-borneol) ก็คือ พิมเสนเกล็ดขาวๆที่เห็นกันโดยธรรมดา จึงเรียก พิมเสนเทียมนี้ ว่า "พิมเสนเกล็ด" Borneolum Syntheticum (Borneol) ซึ่งพิมเสนสังเคราะห์ (หรือพิมเสนเทียม)นี้ชอบมีรสเผ็ดกัดลิ้น ถ้าหากเป็นของถึงแม้จากธรรมชาติจะไม่กัดลิ้นแม้กระนั้นจะทำให้เย็นปากเย็นคอ ควรต้องต้องระวังสำหรับในการใช้พิมเสนสังเคราะห์นี้ด้วย
เอกสารอ้างอิง- ชยันต์ พิเชียรสุนทร และคณะ, ตำราพระโอสถพระนารายณ์, หน้า 499, พ.ศ. 2544, สำนักพิมพ์อมรินทร์ กรุงเทพฯ
- ผศ.สุปรียา ยืนยงสวัสดิ์.พิมเสน.ภาควิชา เภสัชเวทและเภสัชพฤกษศาสตร์ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์.หน้า1-3
- หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย. “พิมเสน”. (วิทยา บุญวรพัฒน์). หน้า 386.
- ชัยนต์ พิเชียรสุนทร และวิเชียร จีรวงส์ 2545 คู่มือเภสัชกรรมแผนไทยเล่ม 2 เครื่องยาพฤกษวัตถุ บริษัทอมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน) http://www.disthai.com/[/b]
- พิมเสน.ฐานข้อมูลเครื่องยาคณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี.(ออนไลน์)เข้าถึงได้จาก.
- เภสัชจุลศาสตร์ของยาหม่องน้ำ.กระดานถาม-ตอบ.สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล.(ออนไลน์)เข้าถึงได้จาก
- นันทวัน กลิ่นจำปา 2545 เครื่องหอมไทย ภูมิปัญญาไทย บริษัท ซีเอ็ดยูเคชัน จำกัด (มหาชน)
- รศ.ยุวดี วงษ์กระจ่าง.ยาดม อันตรายหรือไม่.จุลสารคณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล.คอลัมน์ Drug Tips.ฉบับที่5กรกฎาคม-กันยายน 2555.หน้า6-7
