Advertisement
ทองพันชั่งชื่อสมุนไพร ทองพันชั่ง
ชื่ออื่นๆ/ชื่อท้องถิ่น ต้นหญ้าไก่ (ไทย) ,แปะเฮาะเล่งจือ (จีน-จีนแต้จิ๋ว) , หญ้ามันไก่ , ทองพันดุลย์ , ทองคันชั่ง (ภาคกึ่งกลาง) , ผกาฮ้อมบก (จังหวัดสุรินทร์)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Rhinacanthus nasutus (Linn.) Kurz.
ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Rhinacanthus communis Nees
ชื่อสามัญ White crane flower
สกุล Acanthaceae
ถิ่นเกิด ทองคำพันชั่งเป็นไม้ล้มลุกกึ่งไม้พุ่ม มีบ้านเกิดเมืองนอนในประเทศแถบเอเชียใต้แล้วก็เอเชียตะวันออกเฉียงใต้บริเวณแถบเส้นศูนย์สูตร พบทั่วๆไปในประเทศเขตร้อนของภูมิภาคดังที่ได้กล่าวมาแล้ว ได้แก่ ประเทศ อินเดีย เกาะมาตุรงค์กัสการ์ , มาเลเซีย อื่นๆอีกมากมาย แล้วมีการกระจายชนิดไปในประเทศเขตร้อนใกล้เคียง ตัวอย่างเช่น บังคลาเทศ , พม่า ,ไทย , อินโดนีเซีย ฯลฯ ส่วนในประเทศไทย มีการประยุกต์ใช้เป็นยาสมุนไพรรวมทั้งนำมาปลูกเป็นไม้ประดับ,พืชที่มีความเป็นสิริมงคลมาตั้งแต่สมัยก่อนแล้ว
ลักษณะทั่วไป- ต้น ทองพันชั่งมีลักษณะเป็นไม้พุ่มเตี้ยขนาดเล็ก มีความสูงต้นโดยประมาณ 1 - 1.5 เมตร มักแตกหน่อและก็แผ่แขนงออกเป็นกอ ลำต้นและแขนงมีขนประปรายทั่วๆไป กิ่งอ่อนมักเป็นสันสี่เหลี่ยมตามทางยาว ส่วนโคนของลำต้นแก่นไม้แกนแข็ง
- ใบ เป็นใบเดี่ยวลักษณะรูปไข่ ปลายใบแล้วก็โคนใบแหลม ขอบของใบเรียบ หรือเป็นคลื่นน้อย ออกตรงข้ามกันเป็นคู่ๆแล้วก็แต่ละคู่ออกสลับแนวทางกัน เนื้อใบบางและหมดจด ใบยาว 4 – 6 ซม. กว้าง 2 – 3 เซนติเมตร ใบมีสีเขียวอ่อน
- ดอก เป็นดอกช่อขนาดเล็ก มีสีขาวออกเป็นช่อสั้นๆตรงซอกมุมใบ ดูดอกมีลักษณะเหมือน นกยางกำลังบิน (แต่ชาวสุรินทร์เห็นว่าดอกทองพันชั่งคล้ายข้าวเม่าเป็นมีกลีบดอกไม้สี่กลีบตกออกเหมือนข้าวเม่า จึงเรียกต้นทองพันชั่งว่า “บุปผาอ็อมบก” หมายความว่า ต้นดอกข้าวเม่า) กลีบรองดอกมี 5 กลีบ แล้วก็มีขน กลีบดอกสีขาวติดกันตรงโคนเป็นหลอด ยาวราว 2 ซม. ปลายแยกเป็น 2 กลีบ กลีบขนยาวราว 0.8 เซนติเมตร กว้าง 0.1 ซม. ปลายแยกเป็น 2 แฉกแหลมสั้นๆกลีบข้างล่างแผ่กว้าง 1.5 เซนติเมตร แยกเป็น 3 แฉก โคนกลีบมีจุดประสีม่วงแดง เกสรตัวผู้สีน้ำตาลอ่อน มีสองอันยื่นพ้นปากหลอดออกมาน้อย รังไข่มี 1 อัน รูปยาวรี มีหลอดท่อรังไข่คล้ายด้าย ยาวเสมอปากหลอดดอก ก้านเกสรสั้นติดอยู่ที่ปากท่อดอก
- ผล มีลักษณะเป็นฝัก กลมยาว แล้วก็มีขนข้างใน มี 4 เม็ดเมื่อแห้งสามารถแตกได้
การขยายพันธุ์ ทองคำพันชั่งสามารถเพาะพันธุ์ได้ด้วย การเพาะเมล็ดและก็นำกิ่งมาปักชำ แต่ว่าในตอนนี้วิธียอดนิยมแล้วก็มีอัตราการปลูกที่ได้ประสิทธิภาพที่ดีหมายถึงแนวทางการคือตัดกิ่งแก่ที่มีตาติดอยู่ 2-3 ตา แล้วปลิดใบทิ้งให้หมดจากนั้นตัดบริเวณกิ่งให้เฉทำมุม 45 องศา แล้วปักลงไปในดินที่เปียกแฉะน้ำโดยให้กิ่งเอียงบางส่วน ทองพันชั่งเป็นพืชที่เกลียดร่มเงามากมาย (อยากได้ที่ที่มีแสงอาทิตย์ลอดผ่านมารำไร) มักชอบที่ดินผสมทรายที่มีการระบายน้ำดี ไม่ขังแฉะ รวมทั้งจำต้องรอดูแลการให้น้ำให้ดินเปียกชื้น รวมทั้งต้องคอยกำจัดวัชพืชอยู่เป็นประจำ เนื่องจากถ้าขาดน้ำหรือถูกแสงแดดมากเกินความจำเป็นใบจะเป็นจุดเหลืองและหลังจากนั้นก็ค่อยๆแห้งตาย เพราะฉะนั้นการปลูกควรต้องปลูกเอาไว้ภายในฤดูฝน
ส่วนประกอบทางเคมี ใบเจอสารสำคัญคือ rhinacanthin รวมทั้ง oxymethylanthraquinone รากมี Resin Rhinacanthin (1.9 เปอร์เซ็นต์) มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อโรคได้ มีเกลือโปตัสเซียส รวมทั้งมี Oxymethylanthraquinone นอกจากนี้ยังพบสาร Quinone, Rutin (quercetin - 3 - rutinoside)
สรรพคุณ แบบเรียนยาไทยใช้ ใบ และราก รักษาขี้กลาก โรคเกลื้อน ผื่นคัน ใบ รสเบื่อเย็น ดับพิษไข้ แก้ไข้ตัวร้อน แก้พยาธิผิวหนัง รักษาอาการผมหล่น , ปวดฝี , แก้พิษ , แก้อักเสบ , บำรุงร่างกาย เป็นยาขับฉี่ ยาระบาย ราก รสเบื่อเมา แก้กลากเกลื้อน ผื่นคัน และโรคผิวหนังที่เป็นน้ำเหลืองบางประเภท รักษาโรคมะเร็ง ดับพิษไข้ แก้พิษงู พยาธิวงแหวนตามผิวหนัง ทั้งต้น รักษาโรคผิวหนัง กลากโรคเกลื้อน แก้น้ำเหลืองเสีย ผื่นคัน รักษาโรคมะเร็ง ขับพยาธิตามผิวหนังหรือรอยแผล รักษาอาการไส้เลื่อน เยี่ยวผิดปกติ ต้น บำรุงร่างกาย รักษาอาการผมร่วงยิ่งกว่านั้นยังใช้ผสมในตำรับยาร่วมกับสมุนไพรอื่นๆรักษาโรคต่อแต่นี้ไปคือ
- ราก - รักษามะเร็งเนื้องอก รักษาโรคมะเร็งปอด กระเพาะลำไส้ มะเร็งตามร่างกาย ทำให้ผมดกดำ แก้ไอเป็นเลือด คลื่นไส้เป็นเลือด แก้ริดสีดวงทวาร ดับพิษไข้ รักษาโรคผิวหนัง แก้กษัย แก้ผมหงอก ผมหล่น รักษาโรคตับทุพพลภาพ รักษาโรครูมาติเตียนซึม รักษาโรคไขข้อทุพพลภาพ แก้ลมเข้าข้อทำให้ปวดบวมต่างๆขับเยี่ยว แก้แมงเคียนกินรากผม แก้เหา แก้รังแค
- อีกทั้งต้น - รักษาโรคผิวหนัง โรคกุฏฐัง แก้เม็ดผื่นคัน
- ต้น - รักษาโรคมะเร็งเนื้องอก รักษาโรคมะเร็งปอด มะเร็งกระเพาะ มะเร็งตามร่างกาย มะเร็งไส้ แก้แมงเคียนรับประทานรากผม แก้เหา แก้รังแค รักษาโรคผิวหนัง
- ใบ - แก้แมงเคียนรับประทานรากผม แก้เหา แก้รังแค รักษาโรคผิวหนัง แก้ไข้ แก้ปวดศรีษะตัวร้อน แก้มะเร็งไช แก้หิดมะโคนย รักษาโรคมะเร็ง รักษาวัณโรค แก้หัวใจโกลาหล แก้คลั่ง แก้สารพันพิษ
นอกเหนือจากนี้ในแบบเรียนบางเล่ม ยังได้เอ่ยถึงสรรพคุณทองพันชั่ง โดยมิได้บอกว่าใช้ส่วนใดของพืช หรือส่วนใดในหนังสือเรียนยาร่วมกับสมุนไพรอื่นๆสำหรับการบำบัดรักษาโรคต่างๆดังต่อไปนี้เป็น
- รักษาโรคความดันโลหิตสูง รักษาโรคโรคมะเร็ง แก้มุตกิตระดูขาว เป็นยาอายุวัฒนะ แก้ผมร่วง รักษาโรคนิ่ว
- แก้เคล็ดลับปวดเมื่อยชายโครง มือเคล็ด คอกลยุทธ์ แก้มะเร็งในกระเพาะ แก้ฝีประคำร้อย แก้มะเร็งในคอ แก้มะเร็งในปาก แก้ไข้เหนือ แก้จุกเสียด เป็นยาหยอดตา แก้ไอเป็นเลือด แก้ช้ำใน แก้นิ่ว แก้โรคผิวหนัง แก้ลมสาร แก้มะเร็งในปอด แก้มะเร็งภายในแล้วก็ข้างนอก
ทองคำพันชั่งน้ำหนักรักษามะเร็ง ช่วยยับยั้งโรคมะเร็ง ดังเช่นว่า มะเร็งในกระเพาะ มะเร็งในคอ โรคมะเร็งในปาก มะเร็งในปอด ด้วยเหตุว่าต้นทองคำพันชั่งน้ำหนักมีสารสำคัญเป็น “สารแนพโทควิโนนเอสเทอร์” (Naphthoquinone Ester) ซึ่งเป็นสารประกอบที่มีการออกฤทธิ์สำหรับเพื่อการช่วงยั้งโรคมะเร็งเยื่อบุช่องปาก โรคมะเร็งเต้านม มะเร็งมดลูก มีแถลงการณ์ว่าในประเทศไต้หวันใช้ทองพันชั่งน้ำหนักเป็นยาพื้นเมืองในการเยียวยารักษาเบาหวาน โรคผิวหนัง ความดันโลหิตสูง รวมทั้งตับอักเสบ
แบบอย่าง/ขนาดการใช้- ทาแก้กลากโรคเกลื้อนหรือโรคผิวหนังผื่นคันอื่นๆใช้ใบสดผสมน้ำมันถ่านหินหรือแอลกอฮอล์ 75 เปอร์เซ็นต์ หรืออาจใช้รากบดเป็นผุยผงแช่แอลกอฮอลล์ 1 อาทิตย์ เอามาทาแก้โรคผิวหนัง ขี้กลากเกลื้อน รวมทั้งผื่นคันอื่นๆใช้ใบหรือรากสด ตำกับน้ำปูนใสผสมพริกไทย พอกแก้โรคผิวหนังเรื้อรัง กลาก รวมทั้งโรคผิวหนังอักเสบ หรือใช้ใบ (สดหรือแห้ง) หรือราก (สดหรือแห้ง) ตำให้รอบคอบ แช่เหล้าเพียงพอท่วมตั้งไว้ 7 วัน นำน้ำยาที่ได้มาทาบริเวณที่เป็นบ่อยๆหรือทาวันละ 3-4 ครั้ง ตราบจนกระทั่งจะหาย เมื่อหายแล้วให้ทาต่ออีก 7 วัน เหตุที่จำต้องแช่ไว้นาน 7 วัน เป็นเนื่องจากน้ำยาที่ยังแช่ไม่ถึงกำหนดจะมีฤทธิ์กัดผิวหนัง ถ้าหากนำไปทาจะมีผลให้ผิวหนังแสบและคันมากเพิ่มขึ้น น้ำยาจากรากแห้งกัดผิวมากกว่าใบแห้ง
- ส่วนน้ำยาจากใบสดไม่กัดผิว ใช้กินเป็นยาภายใน รักษาโรคโรคมะเร็ง รวมทั้งวัณโรคระยะเริ่มต้น
o ใช้ต้น สด ปริมาณ 30 กรัม ต้มกับน้ำ จำนวนท่วมใบยา ต้มดื่มต่างน้ำ
o ใช้ก้านรวมทั้งใบสด 30 กรัม (แห้ง 10-15 กรัม) ผสมน้ำตาลกรวดต้มน้ำกิน รักษาโรคปอดระยะเริ่มแรก
- ช่วยขับปัสสาวะ ให้ใช้ใบสด คั่วให้แห้งเอามาชงเป็นชาใช้ดื่มจะช่วยขับเยี่ยวได้
การเรียนรู้ทางเภสัชวิทยา
ฤทธิ์ฆ่าเชื้อราและยีสต์ ผลการศึกษาวิจัยการฆ่าเชื้อรา Trichophyton rubrum ซึ่งเป็นต้นเหตุของโรคกลาก โดยแนวทาง paper disc เทียบกับยาต่อต้านเชื้อรา griseofulvin รวมทั้ง nystatin โดยใช้สารสกัดจากใบและก็กิ่ง ด้วยน้ำ แอลกอฮอล์ และก็คลอโรฟอร์ม พบว่าสารสกัดด้วยน้ำมีฤทธิ์น้อยมาก ส่วนสารสกัดด้วยแอลกอฮอล์รวมทั้งคลอโรฟอร์มมีฤทธิ์ต่อต้านเชื้อราได้ดีพอสมควร สารสกัดทองคำพันชั่งน้ำหนักด้วยเมทานอล ไดคลอโรมีเทนรวมทั้งเฮก เซน มีผลยั้งเชื้อรา Epidermophyton floccousm, Microsporum gypseum, Trichophyton mentagrophytes แล้วก็ T. rubrum ที่ก่อให้เกิดโรคผิวหนัง เมื่อทดลองบนจานเลี้ยงเชื้อ สาร rhinacanthin C, D และ N ซึ่งแยกจากใบเมื่อนำมาทดลองฤทธิ์ต่อต้านเชื้อรา บนจานเลี้ยงเชื้อ พบว่าสารดังที่กล่าวมาแล้ว 3 จำพวก สามารถต้านเชื้อราที่ส่งผลให้เกิดโรคทางผิวหนัง อาทิเช่น Trichophyton rubrum, T. mentagrophytes และก็ Microsporum gypseum ได้ โดยที่สาร rhinacanthin C มีฤทธิ์แรงที่สุด สารสกัด RN-A แล้วก็ RN-B ซึ่งเป็นกรุ๊ป sesquiterpenoid จากใบทองพันชั่งน้ำหนัก มีลักษณะโครงสร้างคล้ายกับสาร pyrano-1,2-naphthoquinones สามารถฆ่าสปอร์ของเชื้อรา Pyricularia oryzae ซึ่งเป็นราที่เป็นสาเหตุของโรคในข้าวเจ้าได้ สาร 3,4-dihydro-3,3-dimethyl-2H-naphtho(2,3-o)pyran-5,10-dione จาก
ทองพันชั่งน้ำหนักมีฤทธิ์ต่อต้านเชื้อรา สาร rhinacanthin C, D และก็ N จากใบทองพันชั่ง สามารถยับยั้งยีสต์ Candida albicans ซึ่งเป็นต้นเหตุของการติดเชื้อราในโพรงปากแล้วก็ช่องคลอด
ฤทธิ์ต้านเชื้อไวรัส สารสกัดใบทองพันชั่งด้วยน้ำแล้วก็เอทานอล เมื่อนำมาทดสอบฤทธิ์ต้านเชื้อไวรัสในเซลล์เพาะเลี้ยง พบว่าสามารถยับยั้งเชื้อไวรัส Herpes simplex type1 (HSV-1) ซึ่งเป็นสาเหตุของเริม สาร rhinacanthin C และก็ D จากต้นทองพันชั่ง เมื่อเอามาทดลองฤทธิ์ต้านทานเชื้อไวรัส ในเซลล์เพาะเลี้ยง พบว่าสามารถยั้งเชื้อ cytomegalovirus ซึ่งเป็นต้นเหตุสำคัญอย่างหนี่งของการตำหนิดเชื้อไวรัสในคนเจ็บภูมิต้านทานบกพร่อง สาร rhinacanthin E และก็ F จากส่วนเหนือดินของต้นทองพันชั่ง เมื่อนำมาทดสอบฤทธิ์ต่อต้านเชื้อไวรัสในเซลล์เพาะเลี้ยง พบว่าสามารถยับยั้งเชื้อไวรัสที่ส่งผลให้เกิดไข้หวัดใหญ่ได้
การเรียนรู้ทางพิษวิทยาการทดสอบความเป็นพิษ สารสกัดต้นทองพันชั่งด้วยแอลกอฮอล์จำนวนร้อยละ 50 เมื่อป้อนหรือฉีดเข้าใต้ผิวหนังในขนาด 10 กรัม/กิโลกรัม ไม่เจออาการเป็นพิษในหนูเม้าส์ ซึ่งขนาดที่ใช้ทดสอบนี้เป็น 3,333 เท่าของขนาดที่ใช้ในแบบเรียนยา
คำแนะนำ/สิ่งที่จำเป็นต้องระมัดระวัง การเก็บมาใช้ ควรที่จะเก็บใบและก็รากจากต้นที่แข็งแรงสมบูรณ์แข็งแรงได้รับปุ๋ย, แสงอาทิตย์ รวมทั้งน้ำพอเพียง กล่าวคือใบไม่มีจุดเหลือง มีสีเขียวสดเป็นมัน และควรที่จะทำการเลือกเก็บจากต้นที่มีอายุเกิน 1 ปี หรือออกดอกแล้ว และก็สำหรับผู้ที่เป็นโรคหัวใจ โรคหืด โรคโลหิตจาง โรคมะเร็งในเลือด โรคความดันเลือดต่ำ ไม่ควรกินสมุนไพรทองคำพันชั่งน้ำหนัก
เอกสารอ้างอิง- นันทวัน บุณยะประภัศร, บรรณาธิการ. 2530. ก้าวไปกับสุมนไพร เล่ม 3 พิมพ์ครั้งที่ 1.กรุงเทพมหานคร:ธรรกมลการพิมพ์.
- ทองพันชั่ง.บทความเผยแพร่ความรู้สู่ประชาชน.สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล.
- ทองพันชั่ง.ฐานข้อมูลสมุนไพร.คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี.
- Wu, T.S., Tien, J.J., Yeh, M.Y., and Lee, K.H. 1988. Isolation and cytotoxicity of rhinacanthin-A and - B, Two napthoquinones from Rhinacanthus nasutus. Phytochemistry 27 (12) : 3787-3788.
- มาโนช วามานนท์ และเพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ, บรรณาธิการ. 2530. ยาสมุนไพร สำหรับงานสาธารณสุขมูลฐาน พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพมหานคร:โรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก. http://www.disthai.com/[/b]
- ทองพันชั่ง.นิตยสารหมอชาวบ้าน.เล่มที่6.คอลัมน์สมุนไพรน่ารู้.ตุลาคม 2522
- ภโวทัย พาสนาดสภณ.สารออกฤทธิ์ในสมุนไพร (Active Ingradients in Herbs). คอลัมน์ บทความวิชาการ.วารสารวิทยาลัยพยาบาลพระปกเกล้าจันทบุรี.ปีที่ 27 .ฉบับที่1.กันยายน 2558 – กุมภาพันธ์ .2559. หน้า 120-131
- ทองพันชั่ง.กลุ่มสมุนไพรแก้มะเร็ง.สรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด.โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพฯรัตนราชสุดาสยามบรมราชกุมารี.
- โครงการสมุนไพรเพื่อการพึ่งตนเอง. 2531. ทองพันชั่ง : แก้กลาก เกลื้อน สังคัง. ข่าวสารสมุนไพร 32 : 32-35.
- Wongwanakul, R., Vardhanabhuti, N.,Siripong, P., &Jianmongkol, S. (2013). Effects of rhinacanthin-C on function andexpression ofdrugeffluxtransporters in Caco-2cells. Fitoterapia,89, 80-85.
