Advertisement
ชะมดเช็ดชะมดเชียงเป็นสัตว์หลายแบบในสกุล Moschusจัดอยู่ในสกุล Cervidae (ในความหมายหนึ่งของคำ “เชียง” หมายความว่าที่สูง) หนังสือเรียนบางเล่มเรียกสัตว์พวกนี้ว่า กวางชะมด ตามชื่อสามัญที่เรียก musk deer แต่ชะมดเช็ดมีลักษณะหลายอย่างที่ไม่เหมือนกับกวาง เช่น ลำตัวมีขนาดเล็กถึงปานกลาง เพศผู้มีเขี้ยวใหญ่และยาวมากมาย ด้านบนของหัวกะโหลกไม่มีปุ่มกระดูกที่ปฏิบัติภารกิจเป็นฐานรองรับโคนเขา
ชีววิทยาของชะมดเช็ดชะมดเช็ดเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม มีกีบคู่ รูปร่างเหมือนสัตว์จำพวกกวาง มีขนาดเล็ก วัดจากปลายจมูกถึงตูด ๘๐-๑๐๐ เซนติเมตร น้ำหนักตัว ๗-๑๗ กิโลกรัม หัวเล็ก ไม่มีเขา ตัวผู้มีเขายาวคล้ายใบมีด ยื่นพ้นฝีปากบนอย่างเห็นได้ชัด ตัวเมียมีเขี้ยวสั้นมากไม่ยื่นออกมาเสมือนเพศผู้ ใต้คอมีแถบขนสีขาว ๑-๒ แถบ ขนบนลำตัวค่อนข้างจะหยาบคาย สีลำตัวเปลี่ยนไปสุดแต่ประเภทมีตั้งแม้กระนั้นสีน้ำตาลอมเหลือง น้ำตาลเข้มจนถึงสีคล้ำแทบดำ ใต้ท้องสีจางกว่าลางชนิดมีจุดสีจางๆบนข้างๆของลำตัวมีถุงน้ำดี นมมี ๑ คู่ ขาคู่ขี้เกียจมากกว่าขาคู่หน้าราว ๕ เซนติเมตร กีบเท้ายาวเรียว เพศผู้เมื่อโตเต็มกำลังมีต่อมคล้ายถุงอยู่ระหว่างอวัยวะเพศกับสะดือสำหรับผลิตสารที่มีกลิ่น ลักษณะเป็นน้ำมันคล้ายวุ้นสีน้ำตาลแกมแดง เมื่อแห้งจะเป็นก้อน รวมทั้งกลายเป็นสีดำ เรียกชะมดเชียงหรือ musk ซึ่งแบบเรียนหลายเล่มเขียนผิดว่า ชะมดเชียงได้จากอัณฑะ(testes) ของสัตว์พวกนี้ชะมดเชียงที่ใช้เครื่องยาที่เรียก ชะมดเชียง เช่นเดียวกันนั้น อาจได้จากสัตว์ ๔ ชนิด คือ
๑.ชนิดที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Moschus moschiferus Linnaeus ชนิดนี้มีขนาดใหญ่ที่สุด ขนาดลำตัว ๕๕-๖๐ เซนติเมตร ลำตัวสีน้ำตาลเข้ม มักมีลายจุดและก็ขีดสีจางกว่าบนลำตัว ขนค่อนข้างยาวรวมทั้งอ่อนนุ่ม ลำคอมีแถบสีขาวพิงตามทางยาว ๒ แถบ กระดูกขายาวกว่าจำพวกอื่นๆลูก
ชะมดเช็ดชนิดนี้มีลายจุดรวมทั้งขีดสีขาวเด่นตลอดตัว เจออาศัยอยู่ในแว่นแคว้นไซบีเรียจนกระทั่งเกาะแซ็กคาลินในประเทศรัสเซีย ดูโกเลีย เกาหลี รวมทั้งจีนตอนเหนือ
๒.ประเภทที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Moschus chrysogaster (Hodgson) ขนาดลำตัว ๕๐-๕๖ ซม. หัวกะโหลกหัวมีส่วนปากยาวกว่าชนิดอื่น ลำตัวสีน้ำตาลเหลือง มีประสีจาง ไม่แจ่มกระจ่างนัก ปลายใบหูสีเหลือง ลำคอมีแถบกว้างสีขาวเพียงแถบเดียวชนิดย่อยที่พบในรัฐสิกขิมของอินเดียและก็เนปาล มีลำตัวสีน้ำตาลคล้ำเกือบดำ ไม่มีแถบสีขาวที่คอ อาศัยอยู่ตามพื้นที่สูงแถบแนวเขาหิมาลัยและเทือกเขาใกล้เคียงในประเทศอัฟกานีสถาน ประเทศปากีสถาน ภาคเหนือของประเทศอินเดีย (ในเมืองชัมมูแล้วก็กัศมีร์กับรัฐสิกขิม) ภูฏาน เนปาล และภาคตะวันตกของจีน
๓.ประเภทที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Moschus fuscus Li ขนาดลำตัว ๕๐-๕๓ เซนติเมตร ลำตัวสีดำเข้ม ไม่มีสีจางบนลำตัว มักอยู่ตามซอกเขาลึก ริมน้ำในมณฑลยุยงนหนานของจีนแล้วก็เขตปกครองตนเองประเทศทิเบต เมียนมาร์ตอนเหนือ เนปาล รัฐสิกขิมของอินเดีย แล้วก็ภูเขาฏาน
๔.จำพวกที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Moschus berzovskii Flerov ประเภทนี้คราวขนาดเล็กที่สุด ขนาดลำตัวสั้นกว่า ๕๐ ซม. ลำตัวสีน้ำตาลเข้ม มีจุดละเอียดสีน้ำตาลเหลืองประตลอดลำตัว ลำคอมีลายแถบสีขาว ๒ แถบ ปลายใบหูมีสีดำ เจออาศัยอยู่ในป่าทึบของจีน ตั้งแต่ภาคตะวันตก ภาคใต้ ไปกระทั่งจรดชายฝั่งทะเลด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ แล้วก็ในภาคเหนือของประเทศเวียดนาม
ชะมดเช็ดเป็นสัตว์ขวยเขินมักซุกซ่อนตัว มีประสาทรับเสียงดีเลิศ เมื่อตกอกตกใจจะกระโดดหนีไปอย่างเร็ว ในช่วงเวลาเช้ารวมทั้งเย็นจะออกจากแหล่งที่พักนอน ซึ่งเป็นตามซอกหินหรือท่อนไม้เพื่อทำมาหากิน ยกตัวอย่างเช่น ดอกไม้ ใบไม้ ยอดอ่อนของพืช แล้วก็หญ้า ในฤดูหนาวจะรับประทานกิ่งไม้เล็กๆมอส รวมทั้งไลเคน
เหมือนเคยอยู่สันโดษทั้งปี นอกจากกรุ๊ปของ
ชะมดเช็ดตัวเมียกับลูกเพียงแค่นั้นในเขตที่อาศัยมีทางเดินติดต่อกันระหว่างแหล่งของกิน แหล่งลี้ภัย และก็ที่ถ่ายมูลหลังจากที่ถ่ายมูลจะใช้ขาคู่หน้าเขี่ยดินกลบ
ชะมดเชียง[/b]เพศผู้แสดงเส้นเขตโดยการเอากลิ่นจากต่อมทาไว้ตามต้นไม้ ก้านไม้ แล้วก็ก้อนหิน พินิจได้จากคราบเปื้อนน้ำมันที่ติดอยู่รู้เรื่องว่ากลิ่นดังกล่าวมาแล้วข้างต้นยังคงใช้เป็นสื่อให้ตัวเมียเข้ามาหาด้วย
[/b]
ฤดูสืบพันธุ์ของชะมดเช็ดอยู่ในราวพ.ย.ถึงธันวาคม ตัวผู้วิ่งไล่ต้อนตัวเมียรวมทั้งสู้กับตัวผู้ตัวอื่นๆเพื่อฉกชิงตัวเมีย เขี้ยวที่ยาวอาจจะก่อให้กำเนิดบาดแผลฉกรรจ์บนคอแล้วก็บนแผ่นหลังของคู่ต่อสู้ ในระยะนี้เพศผู้แทบไม่กินอาหารเลย ทั้งยังตื่นตัวอยู่เสมอเวลาและวิ่งไปมาในรอบๆกว้าง เมื่อจบฤดูผสมพันธุ์ก็เลยจะกลับไปอาศัยอยู่รอบๆที่อยู่เดิมอีกครั้งหนึ่ง เมื่อสืบพันธุ์แล้ว ตัวเมียจะท้องนาน ๑๕๐-๑๘๐ วัน โดยทั่วไปจะออกลูกทีละตัว ลูกอ่อนเมื่อแรกเกิดมีน้ำหนัก ๖๐๐-๗๐๐ กรัม ลำตัวมีจุดแล้วก็ขีดสีขาวอำพรางหมดทั้งตัว ในตอนอาทิตย์แรก ลูกชะมดเช็ดซุกตัวนิ่งอยู่ตามซอกหินหรือตามพุ่มไม้ทึบ ตัวเมียเข้าไปให้นมลูกเป็นบางโอกาส ในระหว่างรับประทานนมลูกจะใช้ขาหน้าเกาะเขี่ยขาคู่ข้างหลังของแม่อยู่เสมอเวลาเพื่อกระตุ้นให้น้ำนมไหล ความประพฤติเช่นนี้ไม่เจอในสัตว์พวกกวาง เมื่ออายุได้รา ๑ เดือน ก็เลยออกไปพบกินกับแม่
ชะมดเช็ดมีอายุ ๘-๑๒ ปี ถิ่นที่อยู่โดยมากเป็นป่าที่อยู่ไกลห่างจากชุมชน มักเป็นป่าสนหรือป่าผลัดใบที่รกทึบบนภูเขาหิน ในเขตหนาวแล้วก็เขตอบอุ่นของซีกโลกภาคเหนือ ตั้งแต่ประเทศรัสเซีย ดูโกเลีย ประเทศเกาหลี จีน ลงมาถึงตามประเทศที่อยู่ตามแนวเทือกเขา ในภูมิภาคทวีปเอเชียใต้ เช่น อัฟกานีสถาน ปากีสถาน ภาคเหนือของประเทศอินเดีย เมืองสิกขิม ภูเขาฏาน เนปาล รวมทั้งภูมิภาคในแถบเอเซียอาคเนย์ ตั้งแต่พม่าจนถึงเวียดนาม
คุณประโยชน์ทางยาสรรพคุณทางโบราณว่า ชะมดเช็ดมีรสหอมเย็นแล้วก็คาวบางส่วน ใช้ปรุงเป็นยาชูกำลังแล้วก็บำรุง จิตใจมิให้หม่นหมอง ใช้ผสมในยาแผนไทยต่างๆหลายขนาน ตัวอย่างเช่นยาแก้ลมยาแก้เจ็บคอยาแก้ไข้หนาวสั่น ยาแก้โรคที่มีปัญหาเกี่ยวกับข้อ แก้อาการเกร็งของกล้ามในโรคไอกรน แต่มักใช้ในจำนวนน้อย เพราะเหตุว่าราคาแพงแพงรวมทั้งหายาก
ชะมดเชียงมีองค์ประกอบทางเคมี ชื่อสาร มัสโคลน(muscone)ยิ่งกว่านั้นยังมีชัน(resin)คอเลสเตอรีน(cholesterin) โปรตีนไขมันแล้วก็สารอื่นๆอีกหลายแบบ ใช้ในอุตสาหกรรมทำน้ำหอม
