Advertisement
[/b]
หมวดคอร์ดาตาสัตว์ในหมวดคอร์ดาตาสัตว์ในหมวด
คอร์ดาตา(Phylum Chordata) เป็นสัตว์ที่มีวิวัฒนาการสูงกว่าหมวดอื่นๆมีลักษณะสำคัญ เป็น
๑. มีโนโตคอร์ด (notochord) เป็นแท่งโครงร่าง ซึ่งควรมีอย่างน้อยในช่วงระยะใดระยะหนึ่งของชีวิต หรืออาจมีอยู่ตลอดชีวิต เซลล์ที่รวมเป็นโนโตคอร์ดเป็นเซลล์ที่มีช่องว่างมาก โนโตคอร์ดมีเนื้อเยื่อเกี่ยวข้องห่อหุ้ม สำหรับสัตว์มีกระดูกสันหลังจะมีกระดูกรุ่งเรืองขึ้นมาแทนที่โนโตคอร์ด และโนโตคอร์ดเจอในระยะตัวอ่อนเพียงแค่นั้น
๒. มีเส้นประสาทไขสันหลังอยู่ข้างหลังเหนือทางเดินอาหาร
๓. มีช่องเหงือกอยู่บริเวณคอหอย เป็นช่องยาวอยู่ที่ผนังของคอหอย เป็นทางที่น้ำผ่านออกจากคอหอย
๔. มีระบบระเบียบประสาทศูนย์กลาง
๕. มีเพศแยกอยู่คนละตัว
๖. มีสมมาตรแบบทบกัน ๒ ด้าน
สัตว์ในหมวดนี้บางทีอาจจัดประเภทออกได้เป็น ๒ พวกใหญ่ๆเป็น สัตว์โปรโต
คอร์ดาตากับสัตว์มีกระดูกสันหลัง โดยที่พวกข้างหลังนั้น เป็นพวกที่มีการประยุกต์ใช้คุณประโยชน์ทางยามาก สัตว์มีกระดูกสันหลังที่มีสาระทางยา อาจแยกเป็นชนิดและประเภทย่อยได้อีกเป็น ๒ กลุ่ม เป็น กลุ่มปลากับกรุ๊ปจเหม็นตุบาท
กลุ่มปลากรุ๊ปปลา (Superclass Pisces) เป็นสัตว์น้ำ หายใจด้วยเหงือก โดยให้น้ำไหลผ่านช่องเหงือก ใช้ครีบสำหรับในการขยับเขยื้อนและทรงตัว ส่วนใหญ่มีเกล็ดห่อหุ้มตัว มีหัวจิตใจ ๒ ห้อง ประสาทสมองมี ๑๐ คู่ มีเส้นข้างตัวสำหรับรับความสะเทือน รูจมูกไม่ใช้หายใจ แต่ใช้สูดกลิ่น แบ่งย่อยออกเป็น ๓ ชั้น แต่ที่เจอในประเทศไทยแล้วก็มีประโยชน์ทางยามีเพียง ๒ ชั้น คือชั้นปลากระดูกอ่อน (Class Chondrichthyes) กับชั้นปลากระดูกแข็ง (Class Osteichthyes)
ชั้นปลากระดูกอ่อนชั้นปลากระดูกอ่อน (Class Chondrichthyes) เป็นชั้นของสัตว์มีกระดูกสันหลังที่อาศัยอยู่ในน้ำ มีกระดูกกรุบหรือกระดูกอ่อน หายใจด้วยเหงือก มีช่องเหงือกเห็นได้ชัดเจน มีราว ๓-๗ คู่ ช่องเหงือกนี้อาจอยู่ด้านข้างหรือข้างล่างของลำตัว ปากอยู่ทางด้านล่างของลำตัว มีฟัน ใช้กล้ามลำตัวรวมทั้งครีบช่วยสำหรับในการเคลื่อน สืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ มีการปฏิสนธิภายในตัว
ปลากระเบนปลากระเบนเป็นปลากระดูกอ่อนพวกหนึ่ง
คอร์ดาตา มีหลายประเภท หลายสกุล และหลายวงศ์ มีรวมทั่วทั้งโลกราว ๔๓๐ จำพวก ในประเทศไทยมีไม่ต่ำลงยิ่งกว่า ๒๐ ชนิด จัดอยู่ในชั้น Rajiformes มีชื่อสามัญว่า ray เป็นต้นว่า ปลา-กระเบนเจ้าพระยา อันมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Dasyatis (Himantura) polylepis (Bleeker) จัดอยู่ในตระกูล Trigonidae ซึ่งมีขนาดตัวกว้างกว่า ๒ เมตร หนักกว่า ๕๐๐ โล เจอในแม่น้ำเจ้าพระยาตั้งแต่อำเภอบางไทร จ.พระนครศรีอยุธยา ไปจนถึงแม่น้ำน่าน จังหวัดพิจิตรและยังเจอได้อีกในแม่น้ำบางปะกงรวมทั้งแม่น้ำโขง
ชีววิทยาของปลากระเบนปลากระเบนเป็นปลาที่มีลำตัวแบน ลื่น มีเกล็ด ที่มีลักษณะเป็นปุ่มเล็กๆหรือมีผิวหนังหยาบเป็นบางพื้นที่ โดยยิ่งไปกว่านั้นในแนวสันหลัง นอกจากปลากระเบนขนุน ผิวหนังเป็นหนามปกคลุมทุกตัวโดยธรรมดา ปลากระเบนมีครีบอกแผ่ออกด้านข้าง ลางชนิดแบออกไปจรดหัวทางข้างหน้าแล้วก็หางทางด้านท้า
คอร์ดาตา[/url]จนเกือบจะเป็นวงกลมมองเหมือนจานหรือว บางชนิดแผ่ยื่นออกด้านข้างเป็นปีกคล้ายนกหรือผีเสื้อ แล้วก็บางชนิดครีบอกแผ่ไปไม่ถึงส่วนหัว ทำให้หัวแยกออกจากครีบอกและเห็นหัวโหนกเป็นลอน อาทิเช่น ปลากระเบนนก อาจมีหรือไม่มีครีบหลัง ไม่มีครีบหาง ละเว้นปลากระเบนกระแสไฟฟ้า ปลากระเบนท้องน้ำ หรือ โรนินรวมทั้งโรนัน ครีบท้องอยู่ด้านล่างตรงส่วนท้ายลำตัว จะงอยปากของปลากระเบนบางประเภทยื่นแหลม อย่างเช่น ปลากระเบนขาว บางประเภทมนกลม ได้แก่ ปลากระเบนกระแสไฟฟ้า หรือบางพวกเป็นแผ่แข็ง มีฟันห่างเรียวอยู่สองข้าง ดังเช่น ปลาฉนาก โดยมากปลากระเบนมีตาอยู่ด้านบน มีบางประเภทที่ตาอยู่ด้านข้างหัว ตัวอย่างเช่น ปลากระเบนนก ปลากระเบนราหู ด้านหลังตาเป็นช่องหายใจ ปากแล้วก็จมูกอยู่ข้างล่าง บางชนิดมีปากที่ยึดหดได้บ้าง ระหว่างปากกับจมูกมีร่องเชื่อมถึงกัน ช่องเหงือกมี ๕ คู่ อยู่ถัดไปทางท้ายของปาก ฟันเป็นฟันบด หน้าตัดเรียบหรือเป็นปุ่มเล็กๆเรียงเป็นแถวๆหลายแนว อยู่อีกทั้งข้างบนและก็ข้างล่างของขากรรไกร ทวารร่วมเป็นช่องยาวรีค่อนไปทางด้านหลัง ถัดลงไปมีรูพุงเล็กๆ๒ รู ตัวมีอวัยวะเพศเป็นแท่ง เรียกกันว่า ตะเกียบ อยู่ด้านในของครีบท้องทั้งซ้ายแล้วก็ขวา หางปลากระเบนบางทีอาจเรียวยาว สั้นบ้าง ยาวบ้าง มักมีผิวหยาบหรือขรุขระ บางประเภทอาจมีแผ่นหนังบางๆอยู่ด้านบนและด้านล่างของหาง อาจมีเงี่ยงหางยาวแล้วก็คม ๑-๔ อัน บนหางตอนใกล้ลำตัว โคนเงี่ยงหางมีต่อมน้ำพิษอยู่ เมื่อถูกแทงจะรู้สึกปวด เงี่ยงหางนี้พบเฉพาะในปลากระเบนตระกูล Trygonidae (Dasyatididae) รวมทั้งปลากระเบนนก ตระกูล Myliobatidae
ปลากระเบนในน่านน้ำไทยปลากระเบนที่พบในน่านน้ำของเมืองไทยมีราว ๔๐ ประเภท มีเพียงแค่ ๕ ชนิดที่พบในน้ำจืด นอกเหนือจากนั้นเจอในน้ำทะเล มักอาศัยอยู่กับพื้นท้องน้ำที่เป็นดินโคลนทรายหรือดินผสมทราย รับประทานสัตว์ที่อยู่ตามพื้นใต้ท้องน้ำเป็นของกิน ได้แก่ กุ้ง หอย ปู ปลา ตลอดจนเพรียงและก็หนอนต่างๆ
[/b]
ปลากระเบนที่รู้จักกันดีจัดอยู่ใน ๔ ตระกูล เป็น๑.ปลากระเบนในตระกูล Trigonidae (Dasytididae) ดังเช่นว่า
ปลากระเบนขาว Dasyatis signifier (Campagno et Roberts)
ปลากระเบนเสือ Dasyatis (Himantura) gerrardi (Gray)
ปลากระเบนธง Dasyatis (Pastinachus) sephen (Forsskal)
ปลากระเบนทองคำ Taeniura lymma (Forsskal)
ปลากระเบนขนุน Urogymnus africanus (Bloch et Schneider)
๒.ปลากระเบนในตระกูล Myliobatidae เป็นต้นว่า
ปลากระเบนค้างคาว Aetomylaeus maculatus (Gray)
ปลากระเบนค้างคาว Aetomylaeus niehofii (Bloch et Schneider)
ปลากระเบนค้างคาว Aetomylaeus narinari (Euphrasen)
ปลากระเบนจมูกวัว หรือปลายี่สน Rhinoptera javanica Muller et Henle
๓.ปลากระเบนในสกุล Mobulidae เป็นต้นว่า
ปลากระเบนราหู Mobula japonica (Muller et Henle)
ปลากระเบนราหู Mobula diabolus (Shaw)
๔.ปลากระเบนในสกุล Torpenidinae อย่างเช่น
ปลากระเบนกระแสไฟฟ้า หรือปลาเสียว Narke dipterygia (Bloch et Schneider)
ปลากระเบนกระแสไฟฟ้า หรือปลาเสียว (Temera hardwickii Gray)
ปลากระเบนกระแสไฟฟ้า หรือปลาเสียว (Narcine indica Henle)
คุณประโยชน์ทางยาคอร์ดาตาแพทย์แผนไทยใช้ “หนังปลากระเบน” และก็ “เงี่ยงปลาปลากระเบน” เป็นเครื่องยาสำหรับปรุงยาหลายตำรับหลายขนาน ตำราเรียนคุณประโยชน์ยาโบราณว่า หนังปลากระเบนมีรสมัน คาว มีคุณประโยชน์ขับเลือด แก้ซาง ส่วนเงี่ยงปลากระเบนมีรสเย็น มีสรรพคุณดับพิษรอยดำ หนังสือเรียน
คอร์ดาตายาแผ่นจารึกวัดราชโอรสารามให้ยาแก้ซางขนานหนึ่งเข้า “หนังกระเบน” เป็นเครื่องยาด้วย ดังต่อไปนี้ อนึ่งเอา นอแรด เขากวาง หนังปลากระเบน ผมคน หวายตะค้า รากมะแว้ง ยาทั้งนี้ขั้ว ตรีกระตุก กระเทียม เอาเท่าเทียม ทำเปนจุณ บดลายเหล้าปัดกวาด แก้ละอองแล แก้ทรางช้างทั้งสิ้น หายอย่าสนโก้เก๋เลย วิเสศนักแล ฯ ในพระตำราธาตุวิภังค์ให้ยาแก้พิษไข้รอยดำทั้งปวงไว้ขนานหนึ่ง ชื่อ “ยาจักรวาลฟ้ารอบ” ยาขนานนี้เข้า “เงี่ยงปลากระเบน” เป็นเครื่องยาด้วย นอกจาก ยุคเก่าใช้หนังปลากระเบนขัดไม้หรือเขาสัตว์แทนกระดาษทราย น้ำมันจากตับปลากระเบนก็ใช้ประโยชน์ได้เหมือนกับน้ำมันจากตับปลาประเภทอื่น ส่วนครีบปลากระเบนกินได้เช่นเดียวกับครีบปลาฉลามซึ่งคนจีนนิยมกินกัน และก็เรียกกันว่า “หูฉลาม”
