Advertisement
บัวบกชื่อสมุนไพร บัวบก
ชื่ออื่นๆ/ชื่อเขตแดน ใบบัวบก (ภาคกลาง) ผักหนอก จำปาเครือ (ภาคเหนือ) ปะหะ เอขาเด๊าะ (กะเหรี่ยง) แว่นโคก (อีสาน) ผักแว่น (ภาคใต้) เดียกำเช่า ฮมคัก (จีน)
ชื่อสามัญ Asiatic pennywort , Gotu kola , Indian pennywort , Woter pennywort
ชื่อวิทยาศาสตร์ Centella asiatica (Linn.) Urban.
วงศ์ UMBELLIFERAE (APIACEAE)
ถิ่นเกิด บัวบกหรือใบบัวบก มีบ้านเกิดเดิมในทวีปแอฟริกา ถัดมาก็เลยถูกนำเข้ามาปลูกไว้ในทวีปเอเชียที่ประเทศอินเดียรวมทั้งประเทศในแถบอเมริกาใต้ อเมริกากลาง รวมถึงประเทศในแถบเอเซียอาคเนย์ รวมทั้งเอเชียเหนือ ตอนนี้ บัวบกได้แพร่กระจายไปทั้งโลก ทั้งยังในประเทศเขตร้อน และเขตอบอุ่น ซึ่งพบว่ามีการแพร่กระจายในประเทศแถบอเมริกา ยุโรป แอฟริกา และบ่อยมาจนกระทั่งทุกประเทศในทวีปเอเชีย ส่วนเมืองไทยเจอบัวบกขึ้นในทุกภาคของประเทศ ดังนี้บัวบกได้ถูกประยุกต์ใช้เป็นสมุนไพรในวิถีชีวิตของคนไทยมาตั้งแต่โบราณกาลแล้ว ซึ่งมีการเล่าขานและก็บันทึกในตำรายาของไทยไว้หลายฉบับร่วมกัน นอกเหนือจากนี้คนไทยยังมีการนำบัวบกมาใช้สำหรับในการทำกับข้าวทั้งคาวรวมทั้งหวานอีกด้วย ที่สามารถสะท้องถึงความสนิทสนมขอ
บัวบก[/url]กับแนวทางชีวิตของคนไทยตั้งแต่สมัยก่อนจนกระทั่งเดี๋ยวนี้ได้อย่างดีเยี่ยม
ลักษณะทั่วไป
บัวบก เป็นไม้ล้มลุกอายุหลายปี มีลำต้นเป็นไหล(stolen) เลื้อยไปตามพื้นดินหรืออยู่ด้านล่างหน้าผิวดิน ไหลมีลักษณะทรงกลม ไหลอ่อนมีสีขาว ไหลแก่มีสีน้ำตาล ขนาดโดยประมาณ 0.2-0.4 มม. ยาวได้มากกว่า 1 เมตร ไหลมีลักษณะเป็นข้อบ้อง บริเวณข้อเป็นจุดแทงออกของก้านใบ ส่วนข้างล่างของข้อมีรากกิ้งก้านแทงลึกลงดิน และก็แต่ละข้อแตกแขนงแยกไหลไปเรื่อยทำให้ต้นบัวบกขึ้นปกคลุมพื้นที่รอบๆได้อย่างครึ้มทึบ ใบบัวบกออกเป็นใบผู้เดียว แล้วก็ออกเป็นกระจุกปริมาณหลายใบรอบๆข้อ แต่ละข้อมีใบ 2-10 ใบ ใบมีก้านใบที่แทงตั้งตรงจากข้อ ก้านใบสูงโดยประมาณ 10-15 ซม. มีลักษณะทรงกลม สีเขียวอ่อน ต่อมาเป็นแผ่นใบที่เชื่อมติดกับก้านใบบริเวณตรงกลางของใบ ฐานใบโค้งเว้าเข้าพบกัน แผ่นใบมีรูปทรงกลมหรือมีรูปร่างเหมือนไต ขอบของใบหยัก เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 2-4 ซม. แผ่นใบด้านใบเรียบ สีเขียวสด แผ่นใบด้านล่างมีขนสั้นๆปกคลุม และมีสีเขียวจางกว่าข้างบน ขอบของใบหยักเป็นคลื่น ดอกบัวบกออกเป็นช่อที่ซอกใบของข้อ ช่อดอกมีทรงช่อเหมือนร่ม อาจมีช่อลำพังหรือมีประมาณ 2-5 ช่อ แต่ละช่อมีประมาณ 3-4 ดอก มีก้านช่อดอกยาวทรงกลม ขนาดเล็ก ประมาณ 0.5-5 ซม. ส่วนกลีบดอกมีสีขาว ตรงกลางมีเกสรตัวผู้ขนาดสั้น ผลมีขนาดเล็ก มีลักษณะกลมแบน ยาวประมาณ 3 มม. เปลือกเมล็ดแข็ง มีสีเขียวหรือม่วงน้ำตาล
การขยายพันธุ์ การปลูกบัวบกแรกเริ่มใช้วิธีปลูกด้วยเม็ด โดยนำมาเพาะในกระบะ เมื่อต้นกล้าแข็งแรงก็ดีแล้ว หรือแก่ 15-25 วัน ก็เลยย้ายกล้าลงปลูกภายในแปลงแล้ว กระทำการรักษา ให้ปุ๋ย ให้น้ำ ต่อมาได้ปรับปรุงเป็นการปลูกให้มีความรวดเร็วเพิ่มขึ้น ลำต้นของบัวบกที่แตกจากต้นแม่ ซึ่งจะทำขุดไหลหรือลำต้นนั้นให้ติดดิน แล้วหลังจากนั้นนำดินมาพอกที่รากให้เป็นก้อนแล้วเก็บพักเอาไว้ภายในที่ร่ม แล้วประพรมน้ำเล็กน้อย ก็เลยเก็บไว้อย่างต่ำ 24 ชั่วโมง พอเพียงวันที่ 2 สามารถจะนำแขนงนั้นไปปลูกได้เลย หรือแม้ไม่สะดวกที่จะเก็บพักไว้ก็สามารถจะขุดกิ้งก้านมาแล้วปลูกทันทีเลยก็ได้ ส่วนวิธีการปลูกนั้นมีขั้นตอนดังต่อไปนี้
การเตรียมดิน ควรไถยกร่องเพื่อตากดินแล้วทิ้งไว้ราว 15 วัน โดยไถกระพรวนดินให้ร่วนซุยแล้วหลังจากนั้นจึงขุดแต่งให้เป็นรูปแปลง ชูร่องเป็นแปลงปลูกกว้าง 3 เมตร ระหว่างแปลงปลูกจัดเป็นร่องน้ำหรือทางเท้ากว้าง 50 ซม. ลึก 15 เซนติเมตร เพื่อมีการระบายน้ำทิ้งได้ดี เมื่อทำแปลงเสร็จให้ใส่อินทรียวัตถุหว่านลงบนแปลงให้ทั่ว แล้วรดน้ำให้เปียก
การปลูก ขุดหลุมลึก 3-4 ซม. แล้วนำต้นกล้าบัวบก ปลูกหลุมละ 1 ต้น โดยให้ระยะห่างระหว่างต้นรวมทั้งระยะระหว่างแถว 15 x 15 เซนติเมตร ซึ่งก็จะได้บัวบกปริมาณต้นต่อไร่ประมาณ 70000-72000 ต้น เมื่อปลูกเสร็จแล้วให้กระทำการรดน้ำให้เปียกแฉะ
การใส่ปุ๋ย ควรให้ปุ๋ยครั้งแรกภายหลังจากปลูก 15 – 20 วัน โดยใส่ปุ๋ยสูตร 16-20-0 อัตรา 5 กิโลต่อไร่ การใส่ปุ๋ยครั้งลำดับที่สองจะห่างจากการใส่หนแรก 15 – 20 วันโดยเปลี่ยนเป็นใส่ปุ๋ยสูตร 46-0-0 อัตรา 3 กิโลกรัมต่อไร่ การใส่ปุ๋ยครั้งที่สามจะห่างจาการใส่ครั้งสอง 15 – 20 วัน โดยกลายเป็นให้ปุ๋ยสูตรเสมอ 15-15-15 ในอัตรา 50 กก./ไร่ เมื่อใดก็ตามมีการใส่ปุ๋ยเสร็จแล้วต้องรดน้ำให้ชุ่ม
การให้น้ำ สามารถให้น้ำได้ 2 แนวทางคือ ระบบไม่นิสปริงเกอร์ ซึ่งเปิดให้น้ำยามเช้าและก็เย็น ช่วงละ 10-15 นาที หากคือการใช้สายยางเดินฉีดน้ำให้รดจนกว่าจะเปียกด้วยเหตุว่าใบบัวบกจะเจริญเติบโตก้าวหน้าเมื่อได้รับความชื้นที่เหมาะสม
คุณค่าทางโภชนาการใบบัวบก (ใบสด 100 กรัม)
น้ำ 86 กรัม
พลังงาน 54 กิโลแคลอรี่
โปรตีน 1.8 กรัม
ไขมัน 0.9 กรัม
คาร์โบไฮเดรต 9.6 กรัม
ใยอาหาร 2.6 กรัม
เถ้า 1.7 กรัม
แคลเซียม 146 มิลลิกรัม
ฟอสฟอรัส 30 มก.
เหล็ก 3.9 มิลลิกรัม
แอสคอบิด (วิตามิน C) 15 มิลลิกรัม
ไทอะมีน (วิตามิน B1) 0.24 มิลลิกรัม
ไรโบฟลาวิน (วิตามิน B2) 0.09 มิลลิกรัม
ไนอะซีน (วืตามิน B3) 0.8 มก.
เบต้า แคโรทีน 2,428 ไมโครกรัม
วิตามิน A 405 ไมโครกรัม
ผลดี / คุณประโยชน์ ประโยช์จากบัวบกที่พวกเราพบเจอกระทั่งชินตาก็คือ การนำใบของบัวบกมาทำเป็นเครื่องดื่มสมุนไพรหรือเอามาทำเป็นชาชงรวมถึง การนำใบแล้วก็เถาบัวบกมารับประทานเป็นผักสดกับน้ำพริกกะปิคั่ว หมี่กรอบ ก๋วยเตี๋ยวผัดไทย ลาบ ก้อย แกงเผ็ด ยำใบบัวบก ซุปหน่อไม้ เป็นต้นแต่ว่าในตอนนี้มีการนำสิ่งใหม่ใหม่ๆมาแปรรูปให้บัวบก เป็นผลิตภัณฑ์ในแบบต่างๆอีกเยอะแยะ ยกตัวอย่างเช่น มีการทำสารสกัดจากใบบัวบกเพื่อนำมาใช้เป็นส่วนผสมสำหรับเพื่อการผลิตเครื่องแต่งตัว ใช้ทำเป็นสิ่งของปิดแผล รวมทั้งนำมาสร้างเป็นสบู่ใบบัวบก ซึ่งผู้ผลิตบอกว่าช่วยรักษาสิว ทำให้ผิวหน้าขาวกระจ่างขาวสวยใส ผิวหน้าเต่งตึงได้ ทั้งยังยังมีการเอามาผลิตเป็นแคปซูลวางขาย ซึ่งระบุถึงคุณประโยชน์ว่าสำหรับในการช่วยบำรุงสมองเป็นหลัก (Brain tonic) ส่วนคุณประโยชน์ทางยาของบัวบกนั้นมีดังนี้ คุณประโยชน์ตามตำรายาไทยใช้บัวบกแก้ไข้ แก้ร้อนใน แก้ช้ำใน ใช้เป็นยาด้านนอกรักษาแผล ทำให้แผลหายเร็ว เป็นยาบำรุงรวมทั้งยาอายุวัฒนะ ช่วยเสริมสร้างความจำ ทุเลาลักษณะของการปวดศีรษะ แก้อาการมึนหัว ช่วยบำรุงรักษาหัวใจ บำรุงกำลัง ทุเลาอาการปวดตามข้อ ตามกล้ามเนื้อ แก้อาการท้องผูก กระตุ้นระบบขับถ่าย แก้อาการท้องอืด อาหารไม่ย่อย แก้โรคซาง แก้โรคดีซ่านในเด็ก ช่วยทำนุบำรุงตับ และก็ไต แก้โรคตับอักเสบ ช่วยบำรุงรักษาสายตา แก้ตาฟางมัว เป็นยาขับเลือดเสีย แก้กระหายน้ำ ทุเลาอาการไอ ลักษณะของการเจ็บคอ แก้ลักษณะของการเจ็บคอ รักษาโรคหลอดลมอักเสบ รักษาอาการโรคหืดหอบ แก้โรคลมชัก ช่วยทุเลาอาการปวดฟัน รักษาโรคปากเปื่อย ช่วยขับเยี่ยว แก้โรคนิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะ ช่วยรักษาแผลในกระเพาะ ช่วยขับรอบเดือน กระตุ้นประจำเดือนให้มาธรรมดา และแก้อาการปวดประจำเดือน รักษาฝี ช่วยทำให้ฝียุบ ส่วนทางด้านการแพทย์แผนปัจจุบันระบุว่า ข้อมูลจากการศึกษาเรียนรู้วิจัยในคนพบว่าบัวบกมีฤทธิ์รักษาความแปลกของหลอดโลหิตดำ ช่วยให้ความไม่ค่อยสบายใจลดลง รักษาแผลที่ผิวหนัง แล้วก็รักษาแผลในทางเดินของกิน ช่วยเสริมสร้างและกระตุ้นการสร้างคอลลาเจนและอีลาสติน มีสารต้านอนุมูลอิสระ ช่วยต่อต้านการเสื่อมของเซลล์ต่างๆในร่างกาย ช่วยบำรุงรักษาประสาทแล้วก็สมองเหมือนใบแปะก๊วย ช่วยเสริมแนวทางการทำงานของกาบา (GABA) ซึ่งเป็นสารสื่อประสาทที่ช่วยรักษาสมดุลของจิตใจ ก็เลยช่วยผ่อนคลายและก็ทำให้หลับง่ายมากยิ่งขึ้น ช่วยกระตุ้นการสร้างเยื่อใหม่ ใบบัวบกมีสารยั้งหรือชะลอการขยายตัวของเซลล์มะเร็ง
แบบอย่าง/ขนาดวิธีใช้แก้ไข้ แก้ร้อนใน ช้ำใน ประเภทแคปซูล (โรงพยาบาล), ชนิดชง(โรงพยาบาล) จำพวกชง รับประทานครั้งละ 2 – 4 กรัม ชงน้ำร้อนราวๆ 120 – 200 มล. วันละ 3 ครั้ง หลังรับประทานอาหาร ชนิดแคปซูล กินครั้งละ 400 มก. วันละ 3 ครั้ง หลังอาหาร ใช้บัวบกรักษาแมลงกัดต่อย รวมทั้งรักษาแผล ตามคำแนะนำของกระทรวงสาธารณสุข ให้ใช้ใบขยี้ทาแก้แมลงกัดต่อย หรือใช้ส่วนใบสด พอกที่แผลสด วันละ 2 ครั้ง ยาจากสมุนไพรในบัญชียาหลักแห่งชาติ ครีมใบบัวบก ชำระล้างแผลด้วยยาฆ่าเชื้อก่อนทาครีมที่มีสารสกัดจากบัวบกสดร้อยละ 7 โดยน้ำหนัก ทาบริเวณที่เป็นแผลวันละ 1 – 3 ครั้ง หรือตามแพทย์สั่ง หากใช้แล้วไม่ดีขึ้นภายใน 2 สัปดาห์ ให้หยุดใช้ ควรเก็บครีมใบบัวบกในที่เย็น อุณหภูมิไม่เกิน 25 องศาเซลเซียส แก้อาการฉี่ขัดข้อง ด้วยการกางใบบัวบกโดยประมาณ 50 กรัม นำมาตำแล้วพอกรอบๆสะดือ เมื่อถ่ายปัสสาวะคล่องดีแล้วค่อยคัดออก ใช้เป็นยาห้ามเลือด ใส่แผลสด ด้วยการกางใบสดราวๆ 20 ใบนำมาล้างให้สะอาด ตำพอกแผลสด แก้อาการฟกช้ำ ด้วยการใช้ใบบัวบกมาตีให้แหลกแล้วนำมาโปะรอบๆที่ฟกช้ำดำเขียว หรือจะใช้ใบบัวบกโดยประมาณ 40 กรัม ต้มกับเหล้าแดงราว 250 cc. ราวๆ 1 ชั่วโมงแล้วเอามาดื่ม
การศึกษาทางเภสัชวิทยาฤทธิ์ต้านทานเชื้อแบคทีเรีย สารสกัดเอทานอล (2-4) และก็สารสกัดด้วยน้ำร้อน จากส่วนเหนือดิน มีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อ Staphylococcus aureus (2-5), b-Streptococcus group A แล้วก็ Pseudomonas aeruginosa สารสกัดเฮกเซน สารสกัดไดคลอโรมีเทน สารสกัดเอทิลอะซีเตท สารสกัดอีเทอร์ และก็สารสกัดเมทานอลจากใบ มีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อ S. aureus แต่ไม่มีผลต่อเชื้อ P. aeruginosa สารสกัดจากส่วนราก ใบแล้วก็ส่วนเหนือดิน และก็น้ำมันหอมระเหยจาก
บัวบก มีฤทธิ์ต้านทานเชื้อแบคทีเรียหลายแบบ อย่างเช่น Bacillus subtilis, Escherichia coli, Proteus vulgaris และก็ Pseudomonas cichorii มีแถลงการณ์ว่าอนุพันธ์บางจำพวกของ asiaticoside สามารถยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อวัณโรคในหลอดทดลอง แล้วก็ลดร่องรอยโรคที่เกิดขึ้นจากเชื้อวัณโรคในตับ ปอด ปมประสาทของหนูตะเภาที่ทำให้เป็นวัณโรคได้
ฤทธิ์ลดการอักเสบ สารสกัดเอทานอลจากใบมีฤทธิ์ลดการอักเสบอย่างอ่อนในหนูขาว โดยไปยับยั้งโปรตีนที่ทำหน้าที่เร่งปฏิกิริยาเคมี cyclooxygenase-1 ซึ่งเกี่ยวพันกับการสังเคราะห์ prostraglandin สาร saponin ขนาด 1 ไมโครโมล จะลดการอักเสบและก็อาการบวมในหนูถีบจักรที่ถูกเหนี่ยวนำให้กำเนิดอาการบวมที่หูด้วย croton oil ขี้ผึ้ง Madecassol ซึ่งประกอบด้วยสาร asiatic acid, madecassic acid และก็ asiaticoside สามารถลดการอักเสบ เมื่อใช้ทาที่ผิวหนังหนูซึ่งมีการอักเสบจากการฉายรังสี ผงแห้งจากส่วนเหนือดินของบัวบก ให้ผู้รับประทาน สามารถลดอาการอักเสบได้
ฤทธิ์รักษาแผลสารสกัด 95% เอทานอลจากใบ ขนาด 1 มิลลิลิตร/กก. พบว่ามีผลเพิ่มการเจริญเติบโตของเซลล์เยื่อบุผิว เพิ่มการสร้างคอลลาเจน เมื่อให้ทางปากและจากนั้นก็ทาที่แผลของหนูขาว สารสกัดจากบัวบก (titrated extract) ซึ่งมีสาร asiatic acid, made cassic acid รวมถึง asiaticoside มีฤทธิ์รักษาแผลในหนูขาว โดยจะรีบการผลิต connective tissue เพิ่มปริมาณคอลลาเจน รวมทั้งกรด uronic เมื่อนำสารสกัดมาใช้ทาด้านนอกเพื่อรักษาแผลในหนูขาว พบว่าทำให้แผลหายเร็วขึ้น โดยการทำให้มีการกระจายตัวของโรคหนองในบาดแผล และก็แผลมีขนาดเล็กลง แต่ว่าถ้าใช้กินจะไม่ได้เรื่อง ระหว่างที่รายงานบางฉบับพบว่า เมื่อให้หนูขาวรับประทานสารสกัดในขนาดวันละ 100 มก./โล มีผลสำหรับในการรักษาแผลโดยการทำให้การสร้างหนังกำพร้าเร็วขึ้น และจากนั้นก็รอยแผลมีขนาดเล็กลง ครีม ขี้ผึ้งและก็เจลที่มีสารสกัดน้ำจากบัวบก 5% เมื่อใช้ทาที่แผลของหนูขาว 3 ครั้ง/วัน นาน 24 วัน พบว่าส่งผลเพิ่มการเจริญเติบโตของเยื่อบุผิว เพิ่มการสร้างคอลลาเจนและก็เพิ่ม tensile strength ซึ่งสูตรที่อยู่ในรูปเจลจะได้ผลดีมากกว่าขี้ผึ้งแล้วก็ครีม
สาร asiaticoside มีฤทธิ์สมานแผล รีบการหายของแผลเมื่อทดสอบในหนูขาว หนูถีบจักร แล้วก็ในคน เมื่อให้สาร asiaticoside ขนาด 1 มก./โล ทางปากแก่หนูตะเภาแล้วก็ใช้ทาที่ผิวหนังในหนูตะเภาปกติแล้วก็หนูขาวที่เป็นโรคเบาหวานซึ่งแผลหายช้า ที่ความเข้มข้น 0.2% และก็ 0.4% เป็นลำดับ พบว่าส่งผลเพิ่ม tensile strength เพิ่มปริมาณของคอลลาเจน และก็ลดขนาดของแผล tincture ที่มี asiaticoside เป็นส่วนประกอบ 89.5% จะรีบการหายของแผล เมื่อใช้ทาที่แผลของหนูตะเภา
สำหรับเพื่อการทดลองในคน มีพูดว่าครีมที่มีสารสกัดอัลกอฮอล์จากบัวบกเป็นส่วนประกอบ 0.25-1% สามารถช่วยรักษารวมทั้งสร้างผิวหนังในคนสูงวัย ครีมที่มีสารสกัดจากบัวบก 1% สามารถรักษาแผลอักเสบและแผลแยกด้านหลังผ่าตัดในผู้ป่วยจำนวน 14 ราย ข้างใน 2-8 อาทิตย์ โดยพบว่าได้ผลดี 28.6% ผลปานกลาง 28.6% และผลพอใช้ได้ 35.7% ไม่เป็นผล 1 ราย และรักษาแผลเรื้อรังที่เกิดจากอุบัติเหตุ ในคนป่วยปริมาณ 22 ราย ข้างใน 21 วัน พบว่าขนาดของแผลจะลดลง มีแผลหายสนิท 17 ราย ยังไม่หายสนิท 5 ราย tincture ที่อยู่ในรูป aerosol ซึ่งมี asiaticoside 89.5% เมื่อใช้ฉีดที่แผลของคนไข้ซึ่งเป็นแผลชนิดต่างๆปริมาณ 20 ราย พบว่าสามารถรักษาแผลหายได้ 16 ราย (64%) และก็ทำให้อาการดีขึ้น 4 ราย (16%) โดยมีลักษณะใกล้กันเป็น การไหม้ของผิวหนัง (burning sensation) เมื่อให้คนเจ็บที่เป็น post-phlebitic syndrome กินสารสกัด triterpenoid ในขนาด 90 มิลลิกรัม/วัน นาน 3 สัปดาห์ พบว่าจะลดการเพิ่มปริมาณของ circulating endothelial cell
ฤทธิ์แก้ปวดสารสกัด 60% เอทานอลจากใบ ขนาด 20 มก./กิโลกรัม และก็สารสกัด 95% เอทานอลจากอีกทั้งต้น ขนาด 100 มิลลิกรัม/กิโลกรัม มีฤทธิ์แก้ปวดในหนูขาวและก็หนูถีบจักร แต่ว่าสารสกัด 50% เอทานอลจากทั้งต้นในขนาด 125 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ไม่มีฤทธิ์แก้ปวด เมื่อฉีดเข้าท้องหนูถีบจักร
ฤทธิ์ลดไข้ สารสกัด 95% เอทานอลสามารถลดไข้ได้ 1.20F เมื่อฉีดเข้าทางท้องของหนูขาว แต่แม้ฉีดสารสกัด 50% เอทานอล ขนาด 125 มก./กก. เข้าท้องหนูถีบจักรจะไม่ได้เรื่อง สารสกัดเมทานอลจากส่วนเหนือดินรวมทั้งใบ ขนาด 2 กรัม/กิโลกรัม ไม่มีฤทธิ์ลดอุณหภูมิของร่างกาย เมื่อทดสอบในหนูถีบจักร
ฤทธิ์ต้านฮีสตามีนสารสกัดใบบัวบกด้วยแอลกอฮอล์ผสมน้ำในอัตราส่วน 1:1 ใช้ทาข้างนอกจะสามารถลดการแพ้ได้ แล้วก็ช่วยบรรเทาลักษณะการเจ็บปวด หรืออักเสบเนื่องจากว่าแมลงกัดต่อย
ฤทธิ์ต่อต้านเชื้อราสารสกัดเอทานอลจากต้น ส่งผลต่อต้านเชื้อราที่กระตุ้นแล้วส่งผลให้มีการเกิดโรคกลาก ตัวอย่างเช่น Trichophyton mentagrophytes รวมทั้ง T. rubrum ในขณะสารสกัดด้วยน้ำร้อน ไม่พบว่าส่งผลต้านเชื้อราอีกทั้ง 2 ชนิดนี้ ส่วนน้ำมันหอมระเหยจะมีฤทธิ์ต่อต้านเชื้อรา Aspergillus niger, Rhizopus oryzae, Fusarium solani, Candida albicans และก็ Colletotrichum musae
รักษาแผลในกระเพาะจากการทดสอบในหนูแรทพบว่า สารสกัดด้วยเอทานอล และก็สารสกัดด้วยน้ำจากต้นและก็จากใบ มีฤทธิ์รักษาแผลในกระเพาะในหนูที่ถูกเหนี่ยวนำให้กำเนิดแผลในกระเพาะด้วยความเคร่งเครียดรวมถึงกรดเกลือในเอทานอล โดยจะลดขนาดของแผล เพิ่มของหลอดเลือดขนาดเล็กในเยื่อ เพิ่มและก็ผู้ที่ทำระจายของเซลล์ที่รอบๆแผล ซึ่งสอดคล้องกับการทดลองในกินสารสกัดจากบัวบก (Madecassol) พบว่าช่วยรักษาแผลในกระเพาะอาหารแล้วก็ไส้ได้
การศึกษาเล่าเรียนทางพิษวิทยาการทดลองความเป็นพิษ ไม่พบความเป็นพิษของสารสกัดด้วย 50% เอทานอล เมื่อฉีดเข้าทางช่องท้องของหนูถีบจักร ขนาด 250 มก./กก. และฉีดเข้าใต้ผิวหนังหรือให้ทางปากของหนูขาว ขนาด 10 ก./กก. สารสกัด 70% เอทานอลมีค่า LD50 พอๆกับ 675 มก./กก. ในหนูขาวเพศผู้ (ไม่กำหนดกรรมวิธีให้) แต่มีรายงานการแพ้และอักเสบต่อผิวหนังในคน เมื่อใช้ผงแห้ง สารสกัดที่มีกลัยวัวไซด์จากบัวบกจำนวนร้อยละ 2 สารสกัดด้วยน้ำ สารสกัดจากต้นในความเข้มข้นร้อยละ 2 รวมทั้งสารสกัด Madecassol ที่มี asiatic acid, madecassic acid รวมทั้ง asiaticoside ทาด้านนอก
พิษต่อเซลล์ น้ำคั้นจากบัวบกเป็นพิษต่อเซลล์ สารสกัด 50% เอทานอลเป็นพิษต่อเซลล์ 9KB สารสกัดเมทานอลและสารสกัดอะซีโตน มีความเป็นพิษต่อเซลล์ CA-Ehrich, Dalton’s lymphoma แล้วก็ L929 แต่ว่าไม่เป็นพิษต่อเซลล์ human lymphocyte สารไทรเทอร์ไต่ส์จากอีกทั้งต้น มีความเป็นพิษต่อเซลล์ fibroblast ของคน
ฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์สารสกัดอัลกอฮอล์มีฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์ในแบบที่ต้องการเอนไซม์จากตับกระตุ้นการออกฤทธิ์ต่อเชื้อ Salmonella typhimurium TA98, TA100 โดยมีฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์แบบ frameshift เท่านั้น ไม่พบแบบ base-pair substitution สารสกัดน้ำจากส่วนเหนือดิน ไม่มีฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์ต่อเชื้อ S. typhimurium TA98, TA100
พิษต่อระบบสืบพันธุ์ น้ำคั้นจากทั้งยังต้น ขนาด 0.5 มล. มีผลคุมกำเนิดในหนูถีบจักร 55.60% สารสกัดจากบัวบกขนาด 0.2 มล. ฉีดเข้าใต้ผิวหนังของหนูถีบจักร พบว่าไม่เป็นผลต่อการฝังตัวของตัวอ่อน สาร saponin จากทั้งต้น ขนาด 2% ไม่มีผลฆ่าเชื้อโรคน้ำเชื้อของคน
ก่อให้เกิดอาการแพ้ สารสกัด 30% อีเทอร์ นำไปสู่การระคายเคืองอย่างอ่อนต่อผิวหนังหนูตะเภา ในคนมีรายงานการแพ้แล้วก็อักเสบต่อผิวหนัง เมื่อใช้ผงแห้ง สารสกัดกลัยวัวไซด์ 2% สารสกัดน้ำ สารสกัดจากทั้งยังต้น 2% (ไม่เจาะจงชนิดสารสกัด) แล้วก็สารสกัด Madecassol ที่ประกอบด้วย asiatic acid, madecassic acid และก็ asiaticoside oinment ที่มีบัวบกเป็นส่วนประกอบ 1% นำมาซึ่ง acute erythemato-bullous การระคายเคืองต่อผิวหนังกำเนิดได้ทั้งการใช้พืชสดหรือแห้ง อาการระคายเคืองต่อผิวหนังของบัวบกมีผลค่อนข้างต่ำ
ข้อเสนอ / ข้อควรปฏิบัติตาม- บัวบกไม่เหมาะสมกับผู้ที่มีภาวะเย็นพร่อง หรือขี้หนาว อาการท้องอืดเสมอๆ
- ไม่เสนอแนะให้ใช้ยาที่มีส่วนประกอบของบัวบกในผู้ที่สงสัยว่าเจ็บป่วยเลือดออกเนื่องจากว่าอาจบดบังลักษณะของไข้เลือดออกได้
- พึงระวังการใช้ใบบัวบกร่วมกับยาที่ส่งผลต่อตับ ยาขับเยี่ยว และก็ยาที่ส่งผลใกล้กันทำให้ ง่วงหงาวหาวนอน เพราะบางทีอาจเสริมฤทธิ์กันได้
- ควรจะระวังการใช้ร่วมกับยาที่มีขั้นตอนเมเกือบจะอลิซึมผ่าน Cytochrome P450 (CYP 450) ด้วยเหตุว่าบัวบกมีฤทธิ์ยั้งเอนไซม์ CYP 2C9 แล้วก็ CYP 2C19
- สำหรับการทำเป็นสมุนไพรไม่สมควรนำใบบักบกไปผึ่งแดดเพื่อทำให้แห้ง เนื่องจากจะทำให้สูญเสียตัวยาสมุนไพรซึ่งอยู่ในน้ำมันหอมระเหยได้ โดยให้ตากลมตากเอาไว้ในที่ร่มอากาศถ่ายเทสะดวก เมื่อแห้งแล้ว ให้เอามาใส่ขวดปิดฝาให้สนิทคุ้มครองป้องกันความชื้น
- การกินบัวบกในปริมาณที่มากเหลือเกิน จะมีผลให้ธาตุภายในร่างกายเสียสมดุลได้ เนื่องจากว่าเป็นยาเย็นจัด แต่ถ้ารับประทานในขนาดที่พอดิบพอดีแล้วจะไม่มีโทษต่อสภาพทางด้านร่างกายและได้ประโยชน์สูงสุด
เอกสารอ้างอิง- อารีรัตน์ ลออปักษา สุรัตนา อำนวยผล วิเชียร จงบุญประเสริฐ. การศึกษาสมุนไพรที่มีฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรียที่ทำให้เกิดการติดเชื้อของระบบทางเดินหายใจ (ตอนที่ 1). ไทยเภสัชสาร 2531;13(1):23-35.
- จันทรพร ทองเอกแก้ว, 2556, บัวบก : สมุนไพรมากคุณประโยชน์.
- พิมพร ลีลาพรพิสิฐ สุมาลี พฤกษากร ไชยวัฒน์ ไชยสุต และคณะ. การพัฒนาผลิตภัณฑ์เครื่องสำอางรักษาสิวจากน้ำหมักชีวภาพที่ได้จากพืชไทย. การประชุมวิชาการประจำปีการแพทย์แผนไทย การแพทย์พื้นบ้าน การแพทย์ทางเลือกแห่งชาติ ในงานมหกรรมสมุนไพรแห่งชาติ ครั้งที่ 3, 30 สิงหาคม-3 กันยายน, นนทบุรี, หน้า 40.
- บัวบก.สมุนไพรที่มีการใช้ในสาธารณสุขมูลฐาน.สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
- Chen YJ, Dai YS, Chen BF, et al. The effect of tetradrine and extracts of Centella asiatica on acute radiation dermatitis in rats. Biol Pharm Bull 1999;22(7):703-6.
- บักบก/ใบบัวบก (Gotu kola) ประโยชน์และสรรพคุณใบบัวบก.พืชเกษตรดอทคอมเว็บเพื่อเกษตรกรไทย
- วีระสิงห์ เมืองมั่น. รายงานผลการวิจัยเรื่องการใช้ครีมบัวบกรักษาแผลอักเสบ. การประชุมโครงการการวิจัยเกี่ยวกับการพัฒนาตำรับยาสมุนไพรที่ใช้ในโรงพยาบาล, กรุงเทพฯ, 30 พค. 2526.
- กองโภชนาการ กรมอนามัย, 2544, ตารางแสดงคุณค่าทางโภชนาการของอาหารไทย. http://www.disthai.com/[/b]
- บัวบก.สมุนไพรที่มีการใช้ในผู้ติดเชื้อและผู้ป่วยเอดส์.สำนักงานสมุนไพรคณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล
- นันทวัน บุณยะประภัศร และอรนุช โชคชัยเจริญพร,2547, สมุนไพรไม้พื้นบ้าน(2).
- Dabral PK, Sharma RK. Evaluation of the role of rumalaya and geriforte in chronic arthritis-a preliminary study. Probe 1983;22(2):120-7.
- แก้ว กังสดาลอำไพ วรรณี โรจนโพธิ์ ชนิพรรณ บุตรยี่. การประเมินฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์ของสมุนไพรไทยในรูปของยาตำรับ สามัญประจำบ้านแผนโบราณตามประกาศกระทรวงสาธารณสุขและสมุนไพรบางชนิด โดยวิธีเอมส์เทสต์. การประชุมวิชาการ กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ ครั้งที่ 3, 3-4 สิงหาคม 2533:47-9.
- Maquart FX, Chastang F, Simeon A, Birembaut P, Gillery P, Wegrowski Y. Triterpenes from Centella asiatica stimulate extracellular matrix accumulation in rat experimental wounds. Eur J Dermatol 1999;9(4):289-96.
- Ray PG, Ma
