Advertisement
สมุนไพรเพก[/size][/b]
ชื่อท้องถิ่นอื่น มะลิดไม้ มะลิ้นไม้ ลิดไม้ (ภาคเหนือ) หมากลิ้นก้าง หมากลิ้นช้าง (เงี้ยว-ภาคเหนือ) ดอก๊ะ ด๊อกก๊ะ ดุแก (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) กาโด้โด้ง (กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี) เพกา (ภาคกลาง) ลิ้นฟ้า (เลย) เบโก (มลายู-นราธิวาส)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Oroxylum indicum (L.) Kurzชื่อสกุล BIGNONIACEAEชื่อสามัญ Indian trumpet flower.ลักษณะทั่วไปทางพฤกษศาสตร์ไม้ต้นขนาดเล็ก (ST) ผัดใบ สูงราว 4-20 เมตร เปลือกต้น เรียบสีเทา บางทีแตกเป็นรอยตื้นบางส่วน มีรูระบายอากาศกลาดเกลื่อนตามลำต้นและก็กิ่ง
ใบ เป็นใบประกอบแบบขนนก มีใบเดี่ยวๆขนาดใหญ่ที่ปลายก้าน ทรงกลม ปลายใบเรียวแหลม โคนใบมน ก้านใบยาว ใบย่อยรูปไข่ ขอบใบเรียบ ออกตรงกันข้ามชิดกัน อยู่ประมาณปลายกิ่ง ก้านใบย่อยสั้น แผ่นใบสีเขียวเข้ม
ดอก มีดอกเป็นช่อแบบช่อกระจะ ช่อมีขนาดใหญ่ออกที่บริเวณปลายยอด มีก้านช่อดอกยาว มีดอกย่อยขนาดใหญ่ รูปปากเปิดแบบสามมาตรด้านข้าง กลีบดอกดก มี 5 กลีบ ข้างนอกสีม่วงแดงหรือน้ำตาลคล้ำ ด้านในสีเหลืองเขรอะๆครึ่งสีชมพู โคนกลีบเชื่อมชิดกันเป็นรูปลำโพง ส่วนปลายแยกออกเป็นกลีบย่นขยุกขยิก บริเวณปลายกลีบดอกข้างในสีขาวอมเหลือง หรือขาวอมเขียว มีเกสรตัวผู้ 5 อันชิดกับท่อดอกโคนก้านจะมีขน ผล เป็นฝักแบน ยาวเหมือนรูปดาบ ห้อยระย้าอยู่เหนือเรือนยอด สีน้ำตาลดำ เมื่อแก่จะแตกออกเป็น 2 ด้าน
เม็ด เม็ดแบน มีปีกบางใสจำนวนไม่ใช่น้อย
นิเวศวิทยาเป็นไม้ที่ขึ้นได้ทั่วไปทุกภาคของเมืองไทย ถูกใจขึ้นบนที่โล่ง รอบๆป่าเขาดิบ แล้วก็ไร่ร้างปกติ
การปลูกและแพร่พันธุ์เป็นไม้ที่ปลูกได้ไม่ยาก และไม่อยากได้ใส่ใจมากนัก เติบโตก้าวหน้าในที่ชื้นระบายน้ำดีโดยเฉพาะอย่างยิ่งดินร่วนซุย ควรจะปลูกไว้ในหน้าฝน ขยายพันธ์ุด้วยการเพาะเม็ดหรือการตัดชำราก
ส่วนที่ใช้กระทรวงแรงงานและสวัสดิการสังคมและสรรพคคุณ เปลือกราก รสฝาดขม แก้ปวดท้อง ฝาดวสมาน เป็นยาบำรุง แก้บิด แก้ท้องเสีย ขับเหงื่อ
ราก รสฝาดขม เป็นยาบำรุงธาตุ แก้ท้องวตก เจริญอาหาร นำมาซึ่งน้ำย่อยอาหาร ฝนกับน้ำปูนใสทาแก้อาการอักเสบ ฟกช้ำ บวม ลำต้น รสขม แก้แมลงป่องต่อย เปลือกต้น รสขมฝาด ขับน้ำเหลืองเสีย ขับเลือด ขับเสลด ดับพิษเลือด เป็นยาขมเจริญอาหาร
ใบ รสฝาด ใช้ต้มดื่มแก้อาการปวดท้อง แก้ปวดข้อ รวมทั้งเจริญอาหาร
ผลอ่อนหรือฝักอ่อน รสขมร้อน ขับผายลม เป็นยาบำรุงธาตุ
ผลแก่หรือฝักแก่ รสขมร้อน แก้ร้อนในกระหายน้ำ
เมล็ดแก่ รสขม เป็นยาอมปรับปรุง ขับเมหะ ใช้เป็นองค์ประกอบอย่างหึ่งในน้ำจับเลี้ยงของคนจีนแก้ร้อนใน
วิธีการใช้แล้วก็จำนวนที่ใช้- ขับเลือด ขับน้ำเหลืองเสีย โดยใช้เปลือกต้นสด 1 กำมือ หรือหนักราวๆ 20 กรัม สับเป็นชิ้นต้มในน้ำที่สะอาด 1 ลิตร เคี่ยวให้เหลือ 3 ใน 4 ส่วน กรองเอาน้ำ ตอนเช้า-เย็น 2. แก้ปวดฝี โดยใช้เปลือกสด โดยประมาณ 1 ฝ่ามือฝนกับสุราโรงทาบริเวณที่บ่อยๆ
- แก้อาการร้อนใน แก้ไอ แล้วก็ขับเสลด เมล็กเป็นองค์ประกอบอย่างหนึ่งใน “น้ำจับเลี้ยง” ของชาวจีน โดยใช้เม็ดทีละ 0.5-1 กำมือ (หนักประมาณ 1.5-3 กรัม) ใส่น้ำราว 300 มิลลิลิตร ต้มไฟอ่อนพอเดือดนานราว 1 ชั่วโมง ดื่มวันละ 3 ครั้ง
