Advertisement
บัวบกชื่อสมุนไพร บัวบก
ชื่ออื่นๆ/ชื่อเขตแดน ใบบัวบก (ภาคกึ่งกลาง) ผักหนอก จำปาเครือ (ภาคเหนือ) ปะหะ เอขาเด๊าะ (กะเหรี่ยง) แว่นโคก (อีสาน) ผักแว่น (ภาคใต้) เดียกำเช่า ฮมคัก (จีน)
ชื่อสามัญ Asiatic pennywort , Gotu kola , Indian pennywort , Woter pennywort
ชื่อวิทยาศาสตร์ Centella asiatica (Linn.) Urban.
ตระกูล UMBELLIFERAE (APIACEAE)
ถิ่นเกิด บัวบกหรือใบบัวบก มีบ้านเกิดเมืองนอนเดิมในทวีปแอฟริกา ถัดมาจึงถูกนำเข้ามาปลูกไว้ในทวีปเอเชียที่ประเทศอินเดียและประเทศในแถบอเมริกาใต้ อเมริกากึ่งกลาง รวมทั้งประเทศในแถบเอเซียอาคเนย์ แล้วก็เอเชียเหนือ ปัจจุบัน บัวบกได้แพร่ระบาดไปทั้งโลก ทั้งยังในประเทศเขตร้อน และก็เขตอบอุ่น ซึ่งพบว่ามีการแพร่กระจายในประเทศแถบอเมริกา ยุโรป แอฟริกา และเรื่อยๆมาจนกระทั่งทุกประเทศในทวีปเอเชีย ส่วนประเทศไทยเจอบัวบกขึ้นในทุกภาคของประเทศ ทั้งนี้บัวบกได้ถูกนำมาใช้เป็นสมุนไพรในวิถีชีวิตของคนประเทศไทยมาตั้งแต่สมัยโบราณแล้ว ซึ่งมีการกล่าวขานรวมทั้งบันทึกในตำราเรียนยาของไทยไว้หลายฉบับร่วมกัน นอกเหนือจากนั้นชาวไทยยังมีการนำบัวบกมาใช้ในการเข้าครัวทั้งยังคาวแล้วก็หวานอีกด้วย ซึ่งสามารถสะท้องถึงความสนิทสนมของบัวบกกับวิธีชีวิตของคนประเทศไทยตั้งแต่อดีตจนถึงตอนนี้ได้เป็นอย่างดี
ลักษณะทั่วไป
บัวบก เป็นพืชล้มลุกอายุนับเป็นเวลาหลายปี มีลำต้นเป็นไหล(stolen) เลื้อยไปตามพื้นดินหรืออยู่ข้างล่างหน้าผิวดิน ไหลมีลักษณะทรงกลม ไหลอ่อนมีสีขาว ไหลแก่มีสีน้ำตาล ขนาดโดยประมาณ 0.2-0.4 มิลลิเมตร ยาวได้มากกว่า 1 เมตร ไหลมีลักษณะเป็นข้อบ้อง บริเวณข้อเป็นจุดแทงออกของก้านใบ ส่วนด้านล่างของข้อมีรากแขนงแทงลึกลงดิน รวมทั้งแต่ละข้อแตกกิ่งก้านสาขาแยกไหลไปเรื่อยๆทำให้ต้นบัวบกขึ้นปกคลุมพื้นที่รอบๆได้อย่างครึ้มทึบ ใบบัวบกออกเป็นใบลำพัง และก็ออกเป็นกลุ่มปริมาณหลายใบรอบๆข้อ แต่ละข้อมีใบ 2-10 ใบ ใบมีก้านใบที่แทงตั้งชันจากข้อ ก้านใบสูงราว 10-15 เซนติเมตร มีลักษณะทรงกลม สีเขียวอ่อน ถัดมาเป็นแผ่นใบที่เชื่อมชิดกับก้านใบบริเวณตรงกลางของใบ ฐานใบโค้งเว้าเข้าหากัน แผ่นใบมีรูปทรงกลมหรือมีรูปร่างคล้ายไต ขอบของใบหยัก เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 2-4 เซนติเมตร แผ่นใบด้านใบเรียบ สีเขียวสด แผ่นใบด้านล่างมีขนสั้นๆปกคลุม และก็มีสีเขียวจางกว่าด้านบน ขอบใบหยักเป็นคลื่น ดอกบัวบกออกเป็นช่อที่ซอกใบของข้อ ช่อดอกมีรูปทรงช่อคล้ายร่ม อาจมีช่อโดดเดี่ยวหรือมีประมาณ 2-5 ช่อ แต่ละช่อมีราว 3-4 ดอก มีก้านช่อดอกยาวทรงกลม ขนาดเล็ก ประมาณ 0.5-5 ซม. ส่วนกลีบดอกไม้มีสีขาว ตรงกลางมีเกสรตัวผู้ขนาดสั้น ผลมีขนาดเล็ก มีลักษณะกลมแบน ยาวประมาณ 3 มิลลิเมตร เปลือกเม็ดแข็ง มีสีเขียวหรือม่วงน้ำตาล
การขยายพันธุ์ การปลูก
บัวบกเดิมทีใช้วิธีปลูกด้วยเม็ด โดยเอามาเพาะในกระบะ เมื่อต้นกล้าแข็งแรงก็ดีแล้ว หรือแก่ 15-25 วัน ก็เลยย้ายกล้าลงปลูกเอาไว้ภายในแปลงแล้ว ทำรักษา ใส่ปุ๋ย ให้น้ำ ถัดมาได้ปรับปรุงเป็นการปลูกให้มีความรวดเร็วยิ่งขึ้น ลำต้นของบัวบกที่แตกจากต้นแม่ ซึ่งจะทำการขุดไหลหรือลำต้นนั้นให้ติดดิน แล้วต่อจากนั้นนำดินมาพอกที่รากให้เป็นก้อนแล้วเก็บพักไว้ในที่ร่ม แล้วประพรมน้ำบางส่วน จึงเก็บไว้อย่างต่ำ 1 วัน พอวันที่ 2 สามารถจะนำแขนงนั้นไปปลูกได้เลย หรือแม้ไม่สะดวกที่จะเก็บพักไว้ก็สามารถจะขุดแขนงมาแล้วปลูกโดยทันทีเลยก็ได้ ส่วนวิธีการปลูกนั้นมีขั้นตอนดังต่อไปนี้
การเตรียมดิน ควรไถยกร่องเพื่อตากดินแล้วทิ้งเอาไว้ประมาณ 15 วัน โดยไถพรวนดินให้ร่วนซุยจากนั้นจึงขุดแต่งให้เป็นรูปแปลง ชูร่องเป็นแปลงปลูกกว้าง 3 เมตร ระหว่างแปลงปลูกจัดเป็นร่องน้ำหรือทางเดินกว้าง 50 เซนติเมตร ลึก 15 เซนติเมตร เพื่อให้มีการระบายน้ำเสียได้ดิบได้ดี เมื่อทำแปลงเสร็จให้ใส่สารอินทรีย์หว่านลงบนแปลงให้ทั่ว แล้วรดน้ำให้เปียก
การปลูก ขุดหลุมลึก 3-4 ซม. แล้วนำต้นกล้าบัวบก ปลูกหลุมละ 1 ต้น โดยให้ระยะห่างระหว่างต้นรวมทั้งระยะระหว่างแถว 15 x 15 ซม. ซึ่งก็จะได้บัวบกจำนวนต้นต่อไร่โดยประมาณ 70000-72000 ต้น เมื่อปลูกเสร็จแล้วให้ทำรดน้ำให้เปียกแฉะ
การใส่ปุ๋ย ควรให้ปุ๋ยคราวแรกภายหลังปลูก 15 – 20 วัน โดยใส่ปุ๋ยสูตร 16-20-0 อัตรา 5 กิโลกรัมต่อไร่ การใส่ปุ๋ยครั้งที่สองจะห่างจากการใส่คราวแรก 15 – 20 วันโดยเปลี่ยนเป็นให้ปุ๋ยสูตร 46-0-0 อัตรา 3 กิโลต่อไร่ การใส่ปุ๋ยครั้งลำดับที่สามจะห่างจาการใส่ครั้งสอง 15 – 20 วัน โดยเปลี่ยนเป็นใส่ปุ๋ยสูตรเสมอ 15-15-15 ในอัตรา 50 กก./ไร่ ครั้งใดก็ตามมีการใส่ปุ๋ยเสร็จแล้วจะต้องรดน้ำให้เปียกแฉะ
การให้น้ำ สามารถให้น้ำได้ 2 วิธีคือ ระบบไม่นิสปริงเกอร์ ซึ่งเปิดให้น้ำเช้าตรู่รวมทั้งเย็น ช่วงละ 10-15 นาที หากคือการใช้สายยางเดินฉีดน้ำให้รดจวบจนกระทั่งจะชุ่มด้วยเหตุว่าใบบัวบกจะเจริญวัยได้ดีเมื่อได้รับความชุ่มชื้นที่เหมาะสม
ค่าทางโภชนาการใบบัวบก (ใบสด 100 กรัม)
น้ำ 86 กรัม
พลังงาน 54 กิโลแคลอรี่
โปรตีน 1.8 กรัม
ไขมัน 0.9 กรัม
คาร์โบไฮเดรต 9.6 กรัม
ใยอาหาร 2.6 กรัม
เถ้า 1.7 กรัม
แคลเซียม 146 มิลลิกรัม
ธาตุฟอสฟอรัส 30 มิลลิกรัม
เหล็ก 3.9 มก.
แอสคอบิด (วิตามิน C) 15 มก.
ไทอะมีน (วิตามิน B1) 0.24 มก.
ไรโบฟลาวิน (วิตามิน B2) 0.09 มก.
ไนอะซีน (วืตามิน B3) 0.8 มก.
เบต้า แคโรทีน 2,428 ไมโครกรัม
วิตามิน A 405 ไมโครกรัม
คุณประโยชน์ / คุณประโยชน์ ประโยช์จากบัวบกที่พวกเราพบเห็นจนคุ้นตาก็คือ การนำใบของบัวบกมาทำเป็นเครื่องดื่มสมุนไพรหรือเอามาทำเป็นชาชงรวมไปถึง การนำใบแล้วก็เถาบัวบกมารับประทานเป็นผักสดกับน้ำพริกกะปิคั่ว หมี่กรอบ ก๋วยเตี๋ยวผัดไทย ลาบ ก้อย แกงเผ็ด ยำใบบัวบก ซุปหน่อไม้ เป็นต้นแต่ว่าในขณะนี้มีการนำนวัตกรรมใหม่ๆมาแปรรูปให้บัวบก เป็นผลิตภัณฑ์ในลักษณะต่างๆอีกเยอะแยะ ตัวอย่างเช่น มีการทำสารสกัดจากใบบัวบกเพื่อนำมาใช้เป็นส่วนประกอบในการผลิตเครื่องแต่งตัว ใช้ทำเป็นวัสดุปิดแผล รวมทั้งเอามาผลิตเป็นสบู่ใบบัวบก ซึ่งผู้ผลิตระบุว่าช่วยรักษาสิว ทำให้ผิวหน้าขาวกระจ่างขาวสวยใส ผิวหน้าเต่งตึงได้ ทั้งยังยังมีการนำมาสร้างเป็นแคปซูลวางขาย ซึ่งเจาะจงถึงสรรพคุณว่าสำหรับเพื่อการช่วยบำรุงรักษาสมองเป็นหลัก (Brain tonic) ส่วนสรรพคุณทางยาของบัวบกนั้นมีดังนี้ คุณประโยชน์ตามตำรายาไทยใช้บัวบกแก้ไข้ แก้ร้อนใน แก้ช้ำใน ใช้เป็นยาด้านนอกรักษาแผล ทำให้แผลหายเร็ว เป็นยาบำรุงและยาอายุวัฒนะ ช่วยสร้างเสริมความจำ บรรเทาอาการปวดหัว แก้อาการมึนหัว ช่วยทำนุบำรุงหัวใจ ชูกำลัง ทุเลาลักษณะของการปวดตามข้อ ตามกล้าม แก้อาการท้องผูก กระตุ้นระบบขับถ่าย แก้อาการท้องอืด ของกินไม่ย่อย แก้โรคซาง แก้โรคดีซ่านในเด็ก ช่วยบำรุงรักษาตับ แล้วก็ไต แก้โรคตับอักเสบ ช่วยบำรุงสายตา แก้ตาฟางมัว เป็นยาขับโลหิตเสีย แก้กระหายน้ำ บรรเทาอาการไอ อาการเจ็บคอ แก้อาการเจ็บคอ รักษาโรคหลอดลมอักเสบ รักษาอาการโรคหืดหอบ แก้โรคลมชัก ช่วยทุเลาลักษณะของการปวดฟัน รักษาโรคปากยุ่ย ช่วยขับเยี่ยว แก้โรคนิ่วในระบบฟุตบาทเยี่ยว ช่วยรักษาแผลในกระเพาะ ช่วยขับประจำเดือน กระตุ้นระดูให้มาปกติ และแก้อาการปวดระดู รักษาฝี ช่วยให้ฝียุบ ส่วนด้านการแพทย์แผนปัจจุบันบอกว่า ข้อมูลจากการค้นคว้าวิจัยในคนพบว่าบัวบกมีฤทธิ์รักษาความไม่ปกติของเส้นเลือดดำ ช่วยทำให้ความกลุ้มอกกลุ้มใจน้อยลง รักษาแผลที่ผิวหนัง แล้วก็รักษาแผลในทางเดินของกิน ช่วยเสริมสร้างและกระตุ้นการสร้างคอลลาเจนแล้วก็อีลาสติน มีสารต้านอนุมูลอิสระ ช่วยต่อต้านการเสื่อมของเซลล์ต่างๆภายในร่างกาย ช่วยบำรุงรักษาประสาทแล้วก็สมองเสมือนใบแปะก๊วย ช่วยเสริมลักษณะการทำงานของกาบา (GABA) ซึ่งเป็นสารสื่อประสาทที่ช่วยรักษาสมดุลของจิตใจ จึงช่วยบรรเทาและทำให้หลับง่ายขึ้น ช่วยกระตุ้นการผลิตเนื้อเยื่อใหม่ ใบบัวบกมีสารยั้งหรือชะลอการขยายตัวของเซลล์ของโรคมะเร็ง
แบบ/ขนาดวิธีใช้แก้ไข้ แก้ร้อนใน บอบช้ำใน ประเภทแคปซูล (โรงพยาบาล), ชนิดชง(รพ.) จำพวกชง รับประทานทีละ 2 – 4 กรัม ชงน้ำร้อนโดยประมาณ 120 – 200 มิลลิลิตร วันละ 3 ครั้ง หลังอาหาร ชนิดแคปซูล รับประทานครั้งละ 400 มิลลิกรัม วันละ 3 ครั้ง หลังอาหาร ใช้บัวบกรักษาแมลงกัดต่อย และก็รักษาแผล ตามคำแนะนำของกระทรวงสาธารณสุข ให้ใช้ใบขยี้ทาแก้แมลงกัดต่อย หรือใช้ส่วนใบสด พอกที่แผลสด วันละ 2 ครั้ง ยาจากสมุนไพรในบัญชียาหลักแห่งชาติ ครีมใบบัวบก ทำความสะอาดแผลด้วยยาฆ่าเชื้อก่อนทาครีมที่มีสารสกัดจากบัวบกสดร้อยละ 7 โดยน้ำหนัก ทาบริเวณที่เป็นแผลวันละ 1 – 3 ครั้ง หรือตามแพทย์สั่ง หากใช้แล้วไม่ดีขึ้นด้านใน 2 อาทิตย์ ให้หยุดใช้ ควรเก็บครีมใบบัวบกในที่เย็น อุณหภูมิไม่เกิน 25 องศาเซลเซียส แก้อาการปัสสาวะขัดข้อง ด้วยการใช้ใบบัวบกโดยประมาณ 50 กรัม เอามาตำแล้วพอกรอบๆสะดือ เมื่อชิ้งฉ่องคล่องก็ดีแล้วค่อยคัดแยกออก ใช้เป็นยาห้ามเลือด ใส่แผลสด ด้วยการกางใบสดโดยประมาณ 20 ใบเอามาล้างให้สะอาด ตำพอกแผลสด แก้อาการฟกช้ำดำเขียว ด้วยการใช้ใบบัวบกมาทุบให้แหลกแล้วนำมาโปะรอบๆที่ฟกช้ำดำเขียว หรือจะใช้ใบบัวบกราวๆ 40 กรัม ต้มกับสุราแดงราว 250 cc. ราว 1 ชั่วโมงแล้วนำมาดื่ม
การศึกษาทางเภสัชวิทยาฤทธิ์ต้านทานเชื้อแบคทีเรีย สารสกัดเอทานอล (2-4) แล้วก็สารสกัดด้วยน้ำร้อน จากส่วนเหนือดิน มีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อ Staphylococcus aureus (2-5), b-Streptococcus group A แล้วก็ Pseudomonas aeruginosa สารสกัดเฮกเซน สารสกัดไดคลอโรมีเทน สารสกัดเอทิลอะซีเตท สารสกัดอีเทอร์ รวมทั้งสารสกัดเมทานอลจากใบ มีฤทธิ์ยั้งเชื้อ S. aureus แต่ว่าไม่มีผลต่อเชื้อ P. aeruginosa สารสกัดจากส่วนราก ใบและก็ส่วนเหนือดิน รวมถึงน้ำมันหอมระเหยจากบัวบก มีฤทธิ์ต้านทานเชื้อแบคทีเรียหลากหลายประเภท เป็นต้นว่า Bacillus subtilis, Escherichia coli, Proteus vulgaris รวมทั้ง Pseudomonas cichorii มีกล่าวว่าอนุพันธ์บางประเภทของ asiaticoside สามารถยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อวัณโรคในหลอดทดลอง และก็ลดร่องรอยโรคที่เกิดขึ้นได้เพราะมีสาเหตุเนื่องมาจากเชื้อวัณโรคในตับ ปอด ปมประสาทของหนูตะเภาที่ทำให้เป็นวัณโรคได้
ฤทธิ์ลดการอักเสบ สารสกัดเอทานอลจากใบมีฤทธิ์ลดการอักเสบอย่างอ่อนในหนูขาว โดยไปยั้งเอนไซม์ cyclooxygenase-1 ซึ่งเกี่ยวข้องกับการสังเคราะห์ prostraglandin สาร saponin ขนาด 1 ไมโครโมล จะลดการอักเสบรวมทั้งอาการบวมในหนูถีบจักรที่ถูกรั้งนำให้เกิดอาการบวมที่หูด้วย croton oil ขี้ผึ้ง Madecassol ซึ่งประกอบด้วยสาร asiatic acid, madecassic acid รวมทั้ง asiaticoside สามารถลดการอักเสบ เมื่อใช้ทาที่ผิวหนังหนูซึ่งมีการอักเสบจากการฉายรังสี ผงแห้งจากส่วนเหนือดินของบัวบก ให้ผู้รับประทาน สามารถลดอาการอักเสบได้
ฤทธิ์รักษาแผลสารสกัด 95% เอทานอลจากใบ ขนาด 1 มิลลิลิตร/กก. พบว่าส่งผลเพิ่มการเติบโตของเซลล์เยื่อบุผิว เพิ่มการสร้างคอลลาเจน เมื่อให้ทางปากรวมทั้งทาที่แผลของหนูขาว สารสกัดจากบัวบก (titrated extract) ซึ่งประกอบด้วยสาร asiatic acid, made cassic acid และ asiaticoside มีฤทธิ์รักษาแผลในหนูขาว โดยจะรีบการผลิต connective tissue เพิ่มปริมาณคอลลาเจน รวมทั้งกรด uronic เมื่อนำสารสกัดมาใช้ทาด้านนอกเพื่อรักษาแผลในหนูขาว พบว่าทำให้แผลหายเร็วขึ้น โดยการทำให้มีการกระจายตัวของโรคหนองในรอยแผล แล้วก็แผลมีขนาดเล็กลง แต่ว่าถ้าหากว่าใช้รับประทานจะไม่เป็นผล ในตอนที่รายงานบางฉบับพบว่า เมื่อให้หนูขาวรับประทานสารสกัดในขนาดวันละ 100 มก./กก. ส่งผลในการรักษาแผลโดยทำให้การสร้างหนังกำพร้าเร็วขึ้น และก็รอยแผลมีขนาดเล็กลง ครีม ขี้ผึ้งและเจลที่มีสารสกัดน้ำจากบัวบก 5% เมื่อใช้ทาที่แผลของหนูขาว 3 ครั้ง/วัน นาน 24 วัน พบว่าส่งผลเพิ่มการเจริญเติบโตของเยื่อบุผิว เพิ่มการสร้างคอลลาเจนแล้วก็เพิ่ม tensile strength ซึ่งสูตรที่อยู่ในรูปเจลจะได้ผลดียิ่งกว่าขี้ผึ้งและก็ครีม
สาร asiaticoside มีฤทธิ์สมานแผล รีบการหายของแผลเมื่อทดลองในหนูขาว หนูถีบจักร และจากนั้นก็ในคน เมื่อให้สาร asiaticoside ขนาด 1 มก./กก. ทางปากแก่หนูตะเภาและใช้ทาที่ผิวหนังในหนูตะเภาธรรมดาและก็หนูขาวที่เป็นโรคเบาหวานซึ่งแผลหายช้า ที่ความเข้มข้น 0.2% และ 0.4% เป็นลำดับ พบว่าส่งผลเพิ่ม tensile strength เพิ่มปริมาณของคอลลาเจน รวมทั้งลดขนาดของแผล tincture ที่มี asiaticoside เป็นองค์ประกอบ 89.5% จะรีบการหายของแผล เมื่อใช้ทาที่แผลของหนูตะเภา
ในการทดลองในคน มีกล่าวว่าครีมที่มีสารสกัดอัลกอฮอล์จากบัวบกเป็นส่วนประกอบ 0.25-1% สามารถช่วยรักษาและก็สร้างผิวหนังในคนสูงวัย ครีมที่มีสารสกัดจากบัวบก 1% สามารถรักษาแผลอักเสบแล้วก็แผลแยกหลังผ่าตัดในคนเจ็บจำนวน 14 ราย ข้างใน 2-8 อาทิตย์ โดยพบว่าได้ผลลัพธ์ที่ดี 28.6% ผลปานกลาง 28.6% แล้วก็ผลพอใช้ได้ 35.7% ไม่เป็นผล 1 ราย และก็รักษาแผลเรื้อรังที่เกิดขึ้นจากอุบัติเหตุ ในผู้ป่วยจำนวน 22 ราย ด้านใน 21 วัน พบว่าขนาดของแผลจะลดน้อยลง มีแผลหายสนิท 17 ราย ยังไม่หายสนิท 5 ราย tincture ที่อยู่ในรูป aerosol ซึ่งมี asiaticoside 89.5% เมื่อใช้ฉีดที่แผลของคนป่วยซึ่งเป็นแผลจำพวกต่างๆปริมาณ 20 ราย พบว่าสามารถรักษาแผลหายได้ 16 ราย (64%) รวมทั้งทำให้อาการดีขึ้น 4 ราย (16%) โดยมีลักษณะอาการใกล้กันคือ การไหม้ของผิวหนัง (burning sensation) เมื่อให้คนป่วยที่เป็น post-phlebitic syndrome รับประทานสารสกัด triterpenoid ในขนาด 90 มิลลิกรัม/วัน นาน 3 อาทิตย์ พบว่าจะลดการเพิ่มจำนวนของ circulating endothelial cell
ฤทธิ์แก้ปวดสารสกัด 60% เอทานอลจากใบ ขนาด 20 มก./กก. รวมทั้งสารสกัด 95% เอทานอลจากทั้งต้น ขนาด 100 มิลลิกรัม/กก. มีฤทธิ์แก้ปวดในหนูขาวและหนูถีบจักร แต่ว่าสารสกัด 50% เอทานอลจากทั้งต้นในขนาด 125 มก./กก. ไม่มีฤทธิ์แก้ปวด เมื่อฉีดเข้าช่องท้องหนูถีบจักร
ฤทธิ์ลดไข้ สารสกัด 95% เอทานอลสามารถลดไข้ได้ 1.20F เมื่อฉีดเข้าทางช่องท้องของหนูขาว แม้กระนั้นถ้าเกิดฉีดสารสกัด 50% เอทานอล ขนาด 125 มก./โล เข้าท้องหนูถีบจักรจะไม่เป็นผล สารสกัดเมทานอลจากส่วนเหนือดินและก็ใบ ขนาด 2 กรัม/กิโลกรัม ไม่มีฤทธิ์ลดอุณหภูมิของร่างกาย เมื่อทดลองในหนูถีบจักร
ฤทธิ์ต้านฮีสตามีนสารสกัดใ
บัวบก[/url]ด้วยแอลกอฮอล์ผสมน้ำในอัตราส่วน 1:1 ใช้ทาภายนอกจะสามารถลดการแพ้ได้ และช่วยดีขึ้นลักษณะการเจ็บปวด หรืออักเสบด้วยเหตุว่าแมลงกัดต่อย
ฤทธิ์ขัดขวางเชื้อราสารสกัดเอทานอลจากทั้งต้น ส่งผลต่อต้านเชื้อราที่นำมาซึ่งโรคกลาก อาทิเช่น Trichophyton mentagrophytes รวมถึง T. rubrum ในขณะสารสกัดด้วยน้ำร้อน ไม่พบว่าส่งผลขัดขวางเชื้อราทั้งยัง 2 พวกนี้ ส่วนน้ำมันหอมระเหยจะมีฤทธิ์ต่อต้านเชื้อรา Aspergillus niger, Rhizopus oryzae, Fusarium solani, Candida albicans และ Colletotrichum musae
รักษาแผลในกระเพาะจากการทดสอบในหนูแรทพบว่า สารสกัดด้วยเอทานอล และก็สารสกัดด้วยน้ำจากทั้งยังต้นและก็จากใบ มีฤทธิ์รักษาแผลในกระเพาะในหนูที่ถูกเหนี่ยวนำให้เกิดแผลในกระเพาะอาหารด้วยความเคร่งเครียดและจากนั้นก็กรดเกลือในเอทานอล โดยจะลดขนาดของแผล เพิ่มจำนวนของหลอดเลือดขนาดเล็กในเยื่อ เพิ่มแล้วก็ผู้กระทำระจายของเซลล์ที่รอบๆแผล ซึ่งสอดคล้องกับการทดลองในรับประทานสารสกัดจากบัวบก (Madecassol) พบว่าช่วยรักษาแผลในกระเพาะและลำไส้ได้
การเรียนรู้ทางพิษวิทยาการทดสอบความเป็นพิษ ไม่เจอความเป็นพิษของสารสกัดด้วย 50% เอทานอล เมื่อฉีดเข้าทางช่องท้องของหนูถีบจักร ขนาด 250 มก./กิโลกรัม แล้วก็ฉีดเข้าใต้ผิวหนังหรือให้ทางปากของหนูขาว ขนาด 10 ก./กก. สารสกัด 70% เอทานอลมีค่า LD50 เท่ากับ 675 มิลลิกรัม/กก. ในหนูขาวเพศผู้ (ไม่เจาะจงกรรมวิธีให้) แต่มีรายงานการแพ้แล้วก็อักเสบต่อผิวหนังในคน เมื่อใช้ผงแห้ง สารสกัดที่มีกลัยวัวไซด์จากบัวบกร้อยละ 2 สารสกัดด้วยน้ำ สารสกัดจากอีกทั้งต้นในความเข้มข้นปริมาณร้อยละ 2 รวมทั้งสารสกัด Madecassol ที่มี asiatic acid, madecassic acid และก็ asiaticoside ทาภายนอก
พิษต่อเซลล์ น้ำคั้นจากบัวบกเป็นพิษต่อเซลล์ สารสกัด 50% เอทานอลเป็นพิษต่อเซลล์ 9KB สารสกัดเมทานอลและสารสกัดอะซีโตน มีความเป็นพิษต่อเซลล์ CA-Ehrich, Dalton’s lymphoma และก็ L929 แต่ไม่เป็นพิษต่อเซลล์ human lymphocyte สารไทรเทอร์ไต่ส์จากอีกทั้งต้น มีความเป็นพิษต่อเซลล์ fibroblast ของคน
ฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์สารสกัดอัลกอฮอล์มีฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์ในแบบที่อยากโปรตีนที่ทำหน้าที่เร่งปฏิกิริยาเคมีจากตับกระตุ้นการออกฤทธิ์ต่อเชื้อ Salmonella typhimurium TA98, TA100 โดยมีฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์แบบ frameshift เพียงแค่นั้น ไม่เจอแบบ base-pair substitution สารสกัดน้ำจากส่วนเหนือดิน ไม่มีฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์ต่อเชื้อ S. typhimurium TA98, TA100
พิษต่อระบบสืบพันธุ์ น้ำคั้นจากต้น ขนาด 0.5 มิลลิลิตร มีผลคุมกำเนิดในหนูถีบจักร 55.60% สารสกัดจากบัวบกขนาด 0.2 มิลลิลิตร ฉีดเข้าใต้ผิวหนังของหนูถีบจักร พบว่าไม่มีผลต่อการฝังตัวของตัวอ่อน สาร saponin จากต้น ขนาด 2% ไม่เป็นผลทำลายเชื้ออสุจิของคน
ทำให้เกิดอาการแพ้ สารสกัด 30% อีเทอร์ กระตุ้นให้เกิดการระคายเคืองอย่างอ่อนต่อผิวหนังหนูตะเภา ในคนมีรายงานการแพ้รวมทั้งอักเสบต่อผิวหนัง เมื่อใช้ผงแห้ง สารสกัดกลัยวัวไซด์ 2% สารสกัดน้ำ สารสกัดจากอีกทั้งต้น 2% (ไม่เจาะจงประเภทสารสกัด) และสารสกัด Madecassol ที่มี asiatic acid, madecassic acid และก็ asiaticoside oinment ที่มีบัวบกเป็นส่วนประกอบ 1% กระตุ้นแล้วส่งผลให้มีการเกิด acute erythemato-bullous การระคายเคืองต่อผิวหนังกำเนิดได้การใช้พืชสดหรือแห้ง อาการเคืองต่อผิวหนังของบัวบกมีผลค่อนข้างต่ำ
ข้อเสนอแนะ / ข้อควรตรึกตรอง- บัวบกไม่เหมาะกับผู้ที่มีภาวะเย็นพร่อง หรือขี้หนาว ท้องอืดเป็นประจำ
- ไม่ชี้แนะให้ใช้ยาที่มีส่วนประกอบของบัวบกในคนที่สงสัยว่าเจ็บป่วยเลือดออกเหตุเพราะบางทีอาจบังลักษณะของไข้เลือดออกได้
- ควรระวังการกางใบบัวบกร่วมกับยาที่มีผลต่อตับ ยาขับเยี่ยว แล้วก็ยาที่ส่งผลข้างๆทำให้ ง่วง ด้วยเหตุว่าบางทีอาจเสริมฤทธิ์กันได้
- พึงระวังการใช้ร่วมกับยาที่มีกระบวนการเมแทบจะอลิซึมผ่าน Cytochrome P450 (CYP 450) เพราะว่าบัวบกมีฤทธิ์ยั้งโปรตีนที่ทำหน้าที่เร่งปฏิกิริยาเคมี CYP 2C9 และก็ CYP 2C19
- สำหรับเพื่อการทำเป็นสมุนไพรไม่สมควรนำใบบักบกไปผึ่งแดดเพื่อทำให้แห้ง เพราะว่าจะก่อให้สูญเสียตัวยาสมุนไพรซึ่งอยู่ในน้ำมันหอมระเหยได้ โดยให้ตากลมตากเอาไว้ในที่ร่มอากาศถ่ายเทได้สะดวก เมื่อแห้งแล้ว ให้นำมาใส่ขวดปิดฝาให้สนิทคุ้มครองปกป้องความชื้น
- การกินบัวบกในปริมาณที่มากเกินความจำเป็น จะมีผลให้ธาตุในร่างกายเสียสมดุลได้ เนื่องจากเป็นยาเย็นจัด แต่ถ้าหากกินในขนาดที่พอดีแล้วจะไม่มีโทษต่อสภาพทางด้านร่างกายรวมทั้งได้ประโยชน์สูงสุด
เอกสารอ้างอิง- อารีรัตน์ ลออปักษา สุรัตนา อำนวยผล วิเชียร จงบุญประเสริฐ. การศึกษาสมุนไพรที่มีฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรียที่ทำให้เกิดการติดเชื้อของระบบทางเดินหายใจ (ตอนที่ 1). ไทยเภสัชสาร 2531;13(1):23-35.
- จันทรพร ทองเอกแก้ว, 2556, บัวบก : สมุนไพรมากคุณประโยชน์.
- พิมพร ลีลาพรพิสิฐ สุมาลี พฤกษากร ไชยวัฒน์ ไชยสุต และคณะ. การพัฒนาผลิตภัณฑ์เครื่องสำอางรักษาสิวจากน้ำหมักชีวภาพที่ได้จากพืชไทย. การประชุมวิชาการประจำปีการแพทย์แผนไทย การแพทย์พื้นบ้าน การแพทย์ทางเลือกแห่งชาติ ในงานมหกรรมสมุนไพรแห่งชาติ ครั้งที่ 3, 30 สิงหาคม-3 กันยายน, นนทบุรี, หน้า 40.
- บัวบก.สมุนไพรที่มีการใช้ในสาธารณสุขมูลฐาน.สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
- Chen YJ, Dai YS, Chen BF, et al. The effect of tetradrine and extracts of Centella asiatica on acute radiation dermatitis in rats. Biol Pharm Bull 1999;22(7):703-6.
- บักบก/ใบบัวบก (Gotu kola) ประโยชน์และสรรพคุณใบบัวบก.พืชเกษตรดอทคอมเว็บเพื่อเกษตรกรไทย
- วีระสิงห์ เมืองมั่น. รายงานผลการวิจัยเรื่องการใช้ครีมบัวบกรักษาแผลอักเสบ. การประชุมโครงการการวิจัยเกี่ยวกับการพัฒนาตำรับยาสมุนไพรที่ใช้ในโรงพยาบาล, กรุงเทพฯ, 30 พค. 2526.
- กองโภชนาการ กรมอนามัย, 2544, ตารางแสดงคุณค่าทางโภชนาการของอาหารไทย. http://www.disthai.com/[/b]
- บัวบก.สมุนไพรที่มีการใช้ในผู้ติดเชื้อและผู้ป่วยเอดส์.สำนักงานสมุนไพรคณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล
- นันทวัน บุณยะประภัศร และอรนุช โชคชัยเจริญพร,2547, สมุนไพรไม้พื้นบ้าน(2).
- Dabral PK, Sharma RK. Evaluation of the role of rumalaya and geriforte in chronic arthritis-a preliminary study. Probe 1983;22(2):120-7.
- แก้ว กังสดาลอำไพ วรรณี โรจนโพธิ์ ชนิพรรณ บุตรยี่. การประเมินฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์ของสมุนไพรไทยในรูปของยาตำรับ สามัญประจำบ้านแผนโบราณตามประกาศกระทรวงสาธารณสุขและสมุนไพรบางชนิด โดยวิธีเอมส์เทสต์. การประชุมวิชาการ กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ ครั้งที่ 3, 3-4 สิงหาคม 2533:47-9.
- Maquart FX, Chastang F, Simeon A, Birembaut P, Gillery P, Wegrowski Y. Triterpenes from Centella asiatica stimulate extracellular matrix accum
