Advertisement
ทองพันชั่งชื่อสมุนไพร ทองพันชั่ง
ชื่ออื่นๆ/ชื่อท้องถิ่น ต้นหญ้าไก่ (ไทย) ,แปะเฮาะเล่งจือ (จีน-จีนแต้จิ๋ว) , หญ้ามันไก่ , ทองคำพันดุลย์ , ทองคำตาชั่ง (ภาคกลาง) , ผกาฮ้อมบก (จังหวัดสุรินทร์)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Rhinacanthus nasutus (Linn.) Kurz.
ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Rhinacanthus communis Nees
ชื่อสามัญ White crane flower
สกุล Acanthaceae
ถิ่นเกิด ทองพันชั่งเป็นไม้ล้มลุกกึ่งไม้พุ่ม มีถิ่นเกิดในประเทศแถบทวีปเอเชียใต้และก็เอเซียอาคเนย์บริเวณแถบเส้นอีเควเตอร์ เจอทั่วไปในประเทศเขตร้อนของภูมิภาคดังที่กล่าวผ่านมาแล้ว เช่น ประเทศ อินเดีย เกาะมารดากัสการ์ , มาเลเซีย ฯลฯ แล้วมีการกระจายพันธุ์ไปในประเทศเขตร้อนใกล้เคียง ตัวอย่างเช่น บังคลาเทศ , พม่า ,ไทย , อินโดนีเซีย ฯลฯ ส่วนในประเทศไทย มีการนำมาใช้เป็นยาสมุนไพรและนำมาปลูกเป็นไม้ประดับ,ไม้มงคลมาตั้งแต่อดีตกาลแล้ว
ลักษณะทั่วไป- ต้น ทองพันชั่งมีลักษณะเป็นไม้พุ่มเตี้ยขนาดเล็ก มีความสูงต้นโดยประมาณ 1 - 1.5 เมตร มักแตกหน่อและก็แผ่แขนงออกเป็นกอ ลำต้นรวมทั้งกิ่งก้านมีขนห่างๆทั่วไป กิ่งอ่อนมักเป็นสันสี่เหลี่ยมตามแนวยาว ส่วนโคนของลำต้นเนื้อไม้แกนแข็ง
- ใบ เป็นใบผู้เดียวลักษณะรูปไข่ ปลายใบรวมทั้งโคนใบแหลม ขอบใบเรียบ หรือเป็นคลื่นน้อย ออกตรงกันข้ามกันเป็นคู่ๆและก็แต่ละคู่ออกสลับแนวทางกัน เนื้อใบบางแล้วก็สะอาด ใบยาว 4 – 6 เซนติเมตร กว้าง 2 – 3 ซม. ใบมีสีเขียวอ่อน
- ดอก เป็นดอกช่อขนาดเล็ก มีสีขาวออกเป็นช่อสั้นๆตรงซอกมุมใบ มองดอกมีลักษณะเสมือน นกกระยางกำลังบิน (แต่ว่าชาวจังหวัดสุรินทร์มีความเห็นว่าดอกทองพันชั่งเหมือนข้าวเม่าเป็นมีกลีบดอกไม้สี่กลีบตกออกเหมือนข้าวเม่า ก็เลยเรียกต้นทองพันชั่งน้ำหนักว่า “ดอกไม้อ็อมบก” หมายความว่า ต้นดอกข้าวเม่า) กลีบรองดอกมี 5 กลีบ รวมทั้งมีขน กลีบสีขาวติดกันตรงโคนเป็นหลอด ยาวโดยประมาณ 2 เซนติเมตร ปลายแยกเป็น 2 กลีบ กลีบขนยาวโดยประมาณ 0.8 ซม. กว้าง 0.1 ซม. ปลายแยกเป็น 2 แฉกแหลมสั้นๆกลีบล่างแผ่กว้าง 1.5 เซนติเมตร แยกเป็น 3 แฉก โคนกลีบมีจุดประสีม่วงแดง เกสรตัวผู้สีน้ำตาลอ่อน มีสองอันยื่นพ้นปากหลอดออกมาบางส่วน รังไข่มี 1 อัน รูปยาวรี มีหลอดท่อรังไข่คล้ายเส้นด้าย ยาวเสมอปากหลอดดอก ก้านเกสรสั้นติดอยู่ที่ปากท่อดอก
- ผล มีลักษณะเป็นฝัก กลมยาว และก็มีขนข้างใน มี 4 เม็ดเมื่อแห้งสามารถแตกได้
การขยายพันธุ์ ทองคำพันชั่งสามารถขยายพันธุ์ได้ด้วย การเพาะเมล็ดและนำกิ่งมาปักชำ แม้กระนั้นในขณะนี้วิธีที่ได้รับความนิยมรวมทั้งมีอัตราการปลูกที่ได้ผลลัพธ์ที่ดีเป็นกระบวนการคือตัดกิ่งแก่ที่มีตาติดอยู่ 2-3 ตา แล้วปลิดใบทิ้งให้หมดต่อจากนั้นตัดบริเวณกิ่งให้เฉทำมุม 45 องศา แล้วปักลงไปในดินที่เปียกแฉะน้ำโดยให้กิ่งเอียงนิดหน่อย
ทองพันชั่งเป็นพืชที่ไม่ชอบร่มเงามาก (ต้องการที่ที่มีแดดลอดผ่านมารำไร) มักชอบที่ดินผสมทรายที่มีการระบายน้ำดี ไม่ขังเฉอะแฉะ แล้วก็จำต้องรอดูแลการให้น้ำให้ดินเปียกชื้น รวมทั้งต้องคอยกำจัดวัชพืชอยู่เสมอ เพราะว่าถ้าหากว่าขาดน้ำหรือถูกแสงแดดมากเกินไปใบจะเป็นจุดเหลืองและก็หลังจากนั้นจึงค่อยๆแห้งตาย โดยเหตุนี้การปลูกจำเป็นจะต้องปลูกลงในหน้าฝน
องค์ประกอบทางเคมี ใบพบสารสำคัญคือ rhinacanthin แล้วก็ oxymethylanthraquinone รากมี Resin Rhinacanthin (1.9 เปอร์เซ็นต์) มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อโรคได้ มีเกลือโปตัสเซียส และก็มี Oxymethylanthraquinone ยิ่งกว่านั้นยังเจอสาร Quinone, Rutin (quercetin - 3 - rutinoside)
คุณประโยชน์ ตำราเรียนยาไทยใช้ ใบ และราก รักษาขี้กลาก โรคเกลื้อน ผื่นคัน ใบ รสเบื่อเย็น ดับพิษไข้ แก้ไข้ตัวร้อน แก้พยาธิผิวหนัง รักษาอาการผมหล่น , ปวดฝี , แก้พิษ , แก้อักเสบ , บำรุงร่างกาย เป็นยาขับฉี่ ยาระบาย ราก รสเบื่อเมา แก้ขี้กลากเกลื้อน ผื่นคัน และโรคผิวหนังที่เป็นน้ำเหลืองบางชนิด รักษาโรคโรคมะเร็ง ดับพิษไข้ แก้พิษงู พยาธิวงแหวนตามผิวหนัง ต้น รักษาโรคผิวหนัง ขี้กลากเกลื้อน แก้น้ำเหลืองเสีย ผื่นคัน รักษามะเร็ง ขับพยาธิตามผิวหนังหรือรอยแผล รักษาอาการไส้เลื่อน เยี่ยวไม่ปกติ ต้น บำรุงร่างกาย รักษาอาการผมหล่นนอกนั้นยังใช้ผสมในตำรับยาร่วมกับสมุนไพรอื่นๆรักษาโรคตั้งแต่นี้ต่อไปเป็น
- ราก - รักษาโรคมะเร็งเนื้องอก รักษาโรคมะเร็งปอด กระเพาะลำไส้ โรคมะเร็งตามร่างกาย ทำให้ผมดกดำ แก้ไอเป็นเลือด อาเจียนเป็นเลือด แก้ริดสีดวงทวาร ดับพิษไข้ รักษาโรคผิวหนัง แก้กษัย แก้ผมหงอก ผมหล่น รักษาโรคตับทุพพลภาพ รักษาโรครูมาติเตียนซึม รักษาโรคไขข้อพิการ แก้ลมเข้าข้อทำให้ปวดบวมต่างๆขับปัสสาวะ แก้แมงเคียนกินรากผม แก้เหา แก้รังแค
- ทั้งยังต้น - รักษาโรคผิวหนัง โรคกุฏฐัง แก้เม็ดผื่นคัน
- ต้น - รักษาโรคมะเร็งเนื้องอก รักษาโรคมะเร็งปอด โรคมะเร็งกระเพาะ มะเร็งตามร่างกาย โรคมะเร็งลำไส้ แก้แมงเคียนกินรากผม แก้เหา แก้รังแค รักษาโรคผิวหนัง
- ใบ - แก้แมงเคียนกินรากผม แก้เหา แก้รังแค รักษาโรคผิวหนัง แก้ไข้ แก้ปวดศรีษะตัวร้อน แก้มะเร็งไช แก้หิดมะโคนย รักษาโรคโรคมะเร็ง รักษาวัณโรค แก้ดวงใจเสียกระบวน แก้คลั่ง แก้สารพัดพิษ
ยิ่งไปกว่านี้ในแบบเรียนบางเล่ม ยังได้เอ่ยถึงคุณประโยชน์ทองคำพันชั่ง โดยไม่ได้ระบุว่าใช้ส่วนใดของพืช หรือส่วนใดในแบบเรียนยาร่วมกับสมุนไพรอื่นๆในการบำบัดรักษาโรคต่างๆดังนี้คือ
- รักษาโรคความดันเลือดสูง รักษาโรคโรคมะเร็ง แก้มุตกิตระมองขาว เป็นยาอายุวัฒนะ แก้ผมร่วง รักษาโรคนิ่ว
- แก้เคล็ดขัดยอกชายโครง มือกลยุทธ์ คอเคล็ด แก้มะเร็งในกระเพาะ แก้ฝีประคำร้อย แก้มะเร็งในคอ แก้มะเร็งในปาก แก้ไข้เหนือ แก้จุกเสียด เป็นยาหยอดตา แก้ไอเป็นเลือด แก้บอบช้ำใน แก้นิ่ว แก้โรคผิวหนัง แก้ลมสาร แก้มะเร็งในปอด แก้มะเร็งด้านในแล้วก็ด้านนอก
ทองพันชั่งน้ำหนักรักษาโรคมะเร็ง ช่วยยั้งมะเร็ง เช่น มะเร็งในกระเพาะ โรคมะเร็งในคอ มะเร็งในปาก มะเร็งในปอด เพราะต้นทองพันชั่งน้ำหนักมีสารสำคัญเป็น “สารแนพโทควิโนนเอสเทอร์” (Naphthoquinone Ester) ซึ่งเป็นสารประกอบที่มีการออกฤทธิ์สำหรับการตอนยับยั้งมะเร็งเยื่อบุช่องปาก มะเร็งเต้านม มะเร็งมดลูก มีรายงานว่าในประเทศไต้หวันใช้ทองคำพันชั่งเป็นยาท้องถิ่นสำหรับเพื่อการรักษาเบาหวาน โรคผิวหนัง ความดันโลหิตสูง และตับอักเสบ
แบบ/ขนาดวิธีการใช้- ทาแก้กลากโรคเกลื้อนหรือโรคผิวหนังผื่นคันอื่นๆใช้ใบสดผสมน้ำมันถ่านหินหรือแอลกอฮอล์ 75 เปอร์เซ็นต์ หรือบางทีอาจใช้รากบดเป็นผงแช่แอลกอฮอลล์ 1 อาทิตย์ เอามาทาแก้โรคผิวหนัง กลากเกลื้อน รวมทั้งผื่นคันอื่นๆใช้ใบหรือรากสด ตำกับน้ำปูนใสผสมพริกไทย พอกแก้โรคผิวหนังเรื้อรัง กลาก รวมทั้งโรคผิวหนังอักเสบ หรือใช้ใบ (สดหรือแห้ง) หรือราก (สดหรือแห้ง) ตำให้ถี่ถ้วน แช่เหล้าเพียงพอท่วมตั้งไว้ 7 วัน นำน้ำยาที่ได้มาทาบริเวณที่เป็นเสมอๆหรือทาวันละ 3-4 ครั้ง จนกระทั่งจะหาย เมื่อหายแล้วให้ทาต่ออีก 7 วัน เหตุที่ต้องแช่ไว้นาน 7 วัน เป็นเพราะเหตุว่าน้ำยาที่ยังแช่ไม่ครบกำหนดจะมีฤทธิ์กัดผิวหนัง ถ้านำไปทาจะมีผลให้ผิวหนังแสบและก็คันเพิ่มมากขึ้น น้ำยาจากรากแห้งกัดผิวมากยิ่งกว่าใบแห้ง
- ส่วนน้ำยาจากใบสดไม่กัดผิว ใช้กินเป็นยาภายใน รักษาโรคโรคมะเร็ง และวัณโรคระยะเริ่มต้น
o ใช้ทั้งยังต้น สด ปริมาณ 30 กรัม ต้มกับน้ำ ปริมาณท่วมใบยา ต้มดื่มต่างน้ำ
o ใช้ก้านแล้วก็ใบสด 30 กรัม (แห้ง 10-15 กรัม) ผสมน้ำตาลกรวดต้มน้ำดื่ม รักษาโรคปอดระยะเริ่มต้น
- ช่วยขับฉี่ ให้ใช้ใบสด คั่วให้แห้งเอามาชงเป็นชาใช้ดื่มจะช่วยขับฉี่ได้
การศึกษาเล่าเรียนทางเภสัชวิทยา
ฤทธิ์ฆ่าเชื้อราแล้วก็ยีสต์ ผลวิจัยการฆ่าเชื้อรา Trichophyton rubrum ซึ่งเป็นสาเหตุของโรคกลาก โดยแนวทาง paper disc เทียบกับยาต้านเชื้อรา griseofulvin รวมทั้ง nystatin โดยใช้สารสกัดจากใบรวมทั้งกิ่ง ด้วยน้ำ แอลกอฮอล์ แล้วก็คลอโรฟอร์ม พบว่าสารสกัดด้วยน้ำมีฤทธิ์น้อยมาก ส่วนสารสกัดด้วยแอลกอฮอล์รวมทั้งคลอโรฟอร์มมีฤทธิ์ต้านทานเชื้อราได้ดีพอเหมาะพอควร สารสกัดทองคำพันชั่งน้ำหนักด้วยเมทานอล ไดคลอโรมีเทนและก็เฮก เซน ส่งผลยับยั้งเชื้อรา Epidermophyton floccousm, Microsporum gypseum, Trichophyton mentagrophytes แล้วก็ T. rubrum ที่กระตุ้นแล้วส่งผลให้มีการเกิดโรคผิวหนัง เมื่อทดสอบบนจานเลี้ยงเชื้อ สาร rhinacanthin C, D แล้วก็ N ซึ่งแยกจากใบเมื่อเอามาทดสอบฤทธิ์ต้านเชื้อรา บนจานเลี้ยงเชื้อ พบว่าสารดังที่กล่าวผ่านมาแล้ว 3 จำพวก สามารถต้านเชื้อราที่ส่งผลให้เกิดโรคทางผิวหนัง ได้แก่ Trichophyton rubrum, T. mentagrophytes รวมทั้ง Microsporum gypseum ได้ โดยที่สาร rhinacanthin C มีฤทธิ์แรงที่สุด สารสกัด RN-A และ RN-B ซึ่งเป็นกรุ๊ป sesquiterpenoid จากใบทองพันชั่งน้ำหนัก มีลักษณะองค์ประกอบคล้ายกับสาร pyrano-1,2-naphthoquinones สามารถฆ่าสปอร์ของเชื้อรา Pyricularia oryzae ซึ่งเป็นราที่เป็นสาเหตุของโรคในข้าวเจ้าได้ สาร 3,4-dihydro-3,3-dimethyl-2H-naphtho(2,3-o)pyran-5,10-dione จากทองพันชั่งมีฤทธิ์ต่อต้านเชื้อรา สาร rhinacanthin C, D และก็ N จากใบทองพันชั่งน้ำหนัก สามารถยั้งยีสต์ Candida albicans ซึ่งเป็นต้นเหตุของการติดเชื้อราในโพรงปากรวมทั้งช่องคลอด
ฤทธิ์ต้านทานเชื้อไวรัส สารสกัดใบทองพันชั่งน้ำหนักด้วยน้ำแล้วก็เอทานอล เมื่อนำมาทดสอบฤทธิ์ต่อต้านไวรัสในเซลล์เพาะเลี้ยง พบว่าสามารถยั้งเชื้อไวรัส Herpes simplex type1 (HSV-1) ซึ่งเป็นต้นเหตุของเริม สาร rhinacanthin C รวมทั้ง D จากต้นทองคำพันชั่ง เมื่อเอามาทดลองฤทธิ์ต่อต้านเชื้อไวรัส ในเซลล์เพาะเลี้ยง พบว่าสามารถยั้งเชื้อ cytomegalovirus ซึ่งเป็นต้นเหตุสำคัญอย่างหนี่งของการติดเชื้อไวรัสในคนป่วยภูมิต้านทานผิดพลาด สาร rhinacanthin E รวมทั้ง F จากส่วนเหนือดินของต้นทองคำพันชั่งน้ำหนัก เมื่อนำมาทดสอบฤทธิ์ต่อต้านไวรัสในเซลล์เพาะเลี้ยง พบว่าสามารถยับยั้งเชื้อไวรัสที่นำมาซึ่งการก่อให้เกิดโรคไข้หวัดใหญ่ได้
การศึกษาทางพิษวิทยาการทดสอบความเป็นพิษ สารสกัดต้นทองคำพันชั่งน้ำหนักด้วยแอลกอฮอล์ร้อยละ 50 เมื่อป้อนหรือฉีดเข้าใต้ผิวหนังในขนาด 10 กรัม/กก. ไม่พบอาการเป็นพิษในหนูเม้าส์ ซึ่งขนาดที่ใช้ทดลองนี้เป็น 3,333 เท่าของขนาดที่ใช้ในตำรายา
คำแนะนำ/ข้อควรตรึกตรอง การเก็บมาใช้ ควรจะเก็บใบและก็รากจากต้นที่มีความแข็งแรงแข็งแรงได้รับปุ๋ย, แสงอาทิตย์ รวมทั้งน้ำเพียงพอ กล่าวอีกนัยหนึ่งใบไม่มีจุดเหลือง มีสีเขียวสดวาว รวมทั้งควรที่จะเลือกเก็บจากต้นที่แก่เกิน 1 ปี หรือมีดอกแล้ว แล้วก็สำหรับผู้ที่เป็นโรคหัวใจ โรคหืด โรคโลหิตจาง โรคมะเร็งในเลือด โรคความดันโลหิตต่ำ ไม่สมควรรับประทานสมุนไพรทองพันชั่งน้ำหนัก
เอกสารอ้างอิง- นันทวัน บุณยะประภัศร, บรรณาธิการ. 2530. ก้าวไปกับสุมนไพร เล่ม 3 พิมพ์ครั้งที่ 1.กรุงเทพมหานคร:ธรรกมลการพิมพ์.
- ทองพันชั่ง.บทความเผยแพร่ความรู้สู่ประชาชน.สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล.
- ทองพันชั่ง.ฐานข้อมูลสมุนไพร.คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี.
- Wu, T.S., Tien, J.J., Yeh, M.Y., and Lee, K.H. 1988. Isolation and cytotoxicity of rhinacanthin-A and - B, Two napthoquinones from Rhinacanthus nasutus. Phytochemistry 27 (12) : 3787-3788.
- มาโนช วามานนท์ และเพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ, บรรณาธิการ. 2530. ยาสมุนไพร สำหรับงานสาธารณสุขมูลฐาน พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพมหานคร:โรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก. http://www.disthai.com/[/b]
- ทองพันชั่ง.นิตยสารหมอชาวบ้าน.เล่มที่6.คอลัมน์สมุนไพรน่ารู้.ตุลาคม 2522
- ภโวทัย พาสนาดสภณ.สารออกฤทธิ์ในสมุนไพร (Active Ingradients in Herbs). คอลัมน์ บทความวิชาการ.วารสารวิทยาลัยพยาบาลพระปกเกล้าจันทบุรี.ปีที่ 27 .ฉบับที่1.กันยายน 2558 – กุมภาพันธ์ .2559. หน้า 120-131
- ทองพันชั่ง.กลุ่มสมุนไพรแก้มะเร็ง.สรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด.โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพฯรัตนราชสุดาสยามบรมราชกุมารี.
- โครงการสมุนไพรเพื่อการพึ่งตนเอง. 2531. ทองพันชั่ง : แก้กลาก เกลื้อน สังคัง. ข่าวสารสมุนไพร 32 : 32-35.
- Wongwanakul, R., Vardhanabhuti, N.,Siripong, P., &Jianmongkol, S. (2013). Effects of rhinacanthin-C on function andexpression ofdrugeffluxtransporters in Caco-2cells. Fitoterapia,89, 80-85.
Tags : ทองพันชั่ง
