Advertisement
โด่ไม่รู้ล้มชื่อสมุนไพร โด่ไม่รู้ล้มชื่ออื่นๆ / ชื่อท้องถิ่น หญ้าไก่นกคุ้ม , หญ้าสามสิบสองหาบ , หญ้าไฟนกคุ้ม , หนาดผา (ภาคเหนือ) , ขี้ไฟนกคุ่ม (เลย) , หญ้าปราบ (ภาคใต้) , หนาดมีแคลน (สุราษฎร์ธานี) , เคยโป๊ , ตะชีโกวะ (กะเหรี่ยง) , ก้อมทะ (ลั๊วะ) , จ่อเก๋ (ม้ง)ชื่อวิทยาศาสตร์ Elephantopus scaber Linn. ชื่อสามัญ Prickly-Leaved Elephant’s Footวงศ์ ASTERACEAE [/color]
ถิ่นกำเนิดโด่ไม่รู้ล้ม เป็นพืชที่ถูกเรียกชื่อตามลักษณะของลำต้นที่เมื่อถูกดูถูกดูหมิ่นหรือถูกทับก็จะแบนราบลงไปกับพื้นดิน แม้กระนั้นเมื่อเวลาผ่านไปเพียงแค่ชั่วครู่หนึ่ง ลำต้นก็จะกลับมาตั้งโด่อย่างเดิมจึงเป็นสิ่งที่ทำให้เกิดชื่อ โด่ไม่รู้ล้ม ซึ่งพืชนี้ข้อมูลบ้านเกิดที่จริงจริงยังไม่ชัดแจ้งแม้กระนั้นจัดเป็นพืชในเขตร้อนที่พบได้ในประเทศเขตร้อนทั้งโลก รวมถึงเมืองไทยด้วย ซึ่งในประเทศไทยสามารถพบได้ทั่วทุกภาคของประเทศ และพบได้ทั่วไปตามป่าดงดิบ ป่าสนเขา ป่าเต็งรัง และป่าโปร่งที่มีภาวะของดินเป็นดินร่วนซุยปนทราย
ลักษณะทั่วไป โด่ไม่รู้ล้ม จัดเป็นพืชล้มลุก ลำต้นสั้น กลม ชี้ตรง สูง 10-30 ซม. ตามผิวลำต้น มีขนสีขาวตรงละเอียดห่าง สาก ใบเป็นใบผู้เดียวอยู่บริเวณเหนือเหง้าชิดกันเป็นวงกลม เรียงสลับชิดกันอยู่เป็นกลุ่ม เหมือนกุหลาบซ้อนที่โคนต้น รูปแบบของใบเป็นรูปหอกหัวกลับ แผ่นใบกว้างราว 3-5 ซม.รวมทั้งยาวราว 8-20 เซนติเมตร ขอบใบหยักหรือเป็นจักคล้ายฟันเลื่อยห่างๆมีเส้นแขนงของใบโดยประมาณ 12-15 คู่ ส่วนของใบที่ค่อนไปทางปลายจะผายกว้าง แล้วสอบเป็นแหลมทื่อๆส่วนโคนใบจะสอบแคบจนกระทั่งก้านใบ มีเนื้อใบครึ้มสาก ผิวใบจะมีขนสากเล็กๆขนตรงห่างมีสีขาว และมีขนต่อมห่างอยู่ทั้งคู่ด้าน โดยท้องใบจะมีขนมากกว่าข้างหลังใบ แผ่นใบมักแผ่ราบไปกับพื้นดิน ก้านใบยาวประมาณ 0.5-2 เซนติเมตร ไหมมีก้านใบ ดอกช่อแทงออกจากกึ่งกลางต้น ช่อดอกรูปขอบขนาน มี 4 ดอกย่อย ยาว 8-10 มม. เส้นผ่านศูนย์กลาง 2-3 มิลลิเมตร ดอกย่อยขนาดเล็กดอกรูปหลอดสีม่วง หลอดกลีบยาว 3-3.5 มม. หมดจด ปลายกลีบดอกยาว 1.5-2 มิลลิเมตร ไม่มีขน เกสรเพศผู้สีเหลือง มีอับเรณูยาว 2.2-2.3 มิลลิเมตร ปลายแหลม ฐานเป็นติ่งแหลม ก้านยกอับเรณูยาว 1.5-1.7 มิลลิเมตร เกสรเพศเมียมีก้านเกสรยาว 7-8 มิลลิเมตร ยอดเกสรยาว 0.5-0.6 มม. มีขนที่ปลายยอดและจบที่รอยแยก แต่ละช่อย่อยมาอยู่รวมกันเป็นช่อกระจุกกลมที่ปลายก้านดอก รอบๆโคนกระจุกดอกมีใบแต่งแต้มแข็งรูปสามเหลี่ยม แนบอยู่ 3 ใบ ยาว 1-2 ซม. กว้าง 0.5-1.5 ซม. ขอบของใบเรียบปลายเรียวแหลม ที่ผิวใบทั้งสองด้านมีขนตรงสีขาว ออกที่ปลายยอดแบบช่อแยกแขนง ก้านช่อดอกมีความยาวได้ถึง 8 ซม.แล้วก็มีขนสาดๆอยู่ทั่วไป ส่วนฐานรองดอกจะแบนและก็เกลี้ยง มีเส้นผ่าศูนย์กลางราว 0.5-0.7 มม. วงใบแต่งแต้มเป็นรูปขอบขนาน มี 2 ชั้น สูงราว 7-10 มิลลิเมตร มีเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 2-3 มม. ใบประดับคล้ายรูปหอก ผิวข้างนอกมีขนตรง ส่วนขอบของใบมีขนเสื้อครุย ชั้นนอกเป็นรูปใบหอกยาวประมาณ 4-6 มิลลิเมตรและก็กว้างโดยประมาณ 0.5-1.5 มม. ปลายแหลม ส่วนชั้นที่ 2 เป็นรูปขอบขนานกว้างราวๆ 1-2 มม.แล้วก็ยาวประมาณ 8-10 มิลลิเมตร ปลายแหลม สีขาว เป็นเส้นตรงแข็ง มี 5 เส้น เรียง 1 ชั้น ยาวราว 5-6 มิลลิเมตรส่วนผลได้ผลสำเร็จแห้งและไม่แตก รูปแบบของผลเล็กและก็เรียว เป็นรูปกรวยแคบ ผิวภายนอกผลมีขนหนาแน่น ยาวประมาณ 2.5-3 มม.และกว้างโดยประมาณ 0.4-0.5 มิลลิเมตร ผลไม่มีสัน
การขยายพันธุ์
โด่ไม่รู้ล้มเป็นพืชล้มลุกที่ทนแล้งได้ดี สามารถขยายพันธุ์ได้หลายวิธี อย่างเช่น การเพาะเม็ดหรือการแยกต้นแยกหัว ซึ่งสามารถปลูกในแปลงหรือปลูกใส่กระถางได้โดยการปลูกโด่ไม่รู้ล้มนั้นก็ราวกับการปลูกพืชธรรมดา เป็น เตรียมหลุมและรองก้นหลุมใส่ต้นชนิดลงไปกลบดินแล้วรดน้ำพอเพียงเปียกแม้กระนั้นภาวะดินที่ปลูกควรจะเป็นดินร่วมคละเคล้าทราย และควรจะปลูกที่โล่งแจ้ง เนื่องมาจากโด่ไม่รู|ไม่รู้เรื่อง|ไม่เคยรู้|ไม่เคยทราบ|ไม่ทราบ|ไม่รู้จัก}ล้มเป็นพืชที่ชอบแดดและก็ทนแล้งเจริญ
ส่วนประกอบทางเคมี
ในส่วนต่างๆของโด่ไม่รู้ล้มเจอสารกลุ่ม elephantopins แล้วก็ deoxyelephanpin Crepiside E, cynaropicrin deacyl; cyanaropicrin-3-β-D-glucopyranoside deacyl; dotriacontan-1-ol; elephantopin, 11-13-dihydro-deoxy; elephantopin, 11-13-dihydro; elephantopin deoxy; elephantopin, iso-deoxy; friedelanol, epi; friedelinol, epi; lupeol; stigmasterol; stigmasterol 3-O- β-D-glucoside; triacontan-1-ol; zaluzanin C, gluco; scabertopin
คุณประโยชน์/สรรพคุณ หนังสือเรียนยาไทย อีกทั้งต้น มีรสกร่อยฝาดให้เป็นยาขับปัสสาวะ แก้ไข้ แก้ไข้จับสั่น ขับน้ำเหลืองเสีย แก้บิด แก้ท้องร่วง แก้ไอ แก้วัณโรค บำรุงหัวใจ ขับเหงื่อ ขับรอบเดือนขับพยาธิตัวกลม แก้ปัสสาวะทุพพลภาพ บำรุงความกำหนัด แก้กษัยขับไส้เดือน แก้กามโรค แก้บวมน้ำ แก้นิ่ว แก้ไข้หวัด แก้เจ็บคอ แก้ตาแดง แก้โรคดีซ่าน แก้เลือดกำเดาออกง่าย แก้ฝี แก้แผลมีหนอง แก้แผลงู แก้แมลงมีพิษกัดต่อย แก้อักเสบ แก้แผลในกระเพาะ แก้แผลยุ่ยในปาก แก้เหน็บชา ราก รสกร่อยฝาด ขับเยี่ยว แก้ไข้ตัวร้อน แก้ไข้หวัด แก้ไอเรื้อรังแก้ท้องเดิน แก้บิด ขับพยาธิ ขับเมนส์ บีบมดลูก ต้มเอาน้ำอมแก้ปวดฟัน แก้ฝี แผลมีหนอง บวมอักเสบทั้งหลายแหล่ เป็นยาคุมกำเนิดสำหรับหญิงที่คลอดบุตรใหม่ เป็นยาบำรุง เป็นยาขับไส้เดือน รักษาโรคผู้ชาย ต้มดื่มแก้คลื่นไส้ ใบ รสกร่อยขม รักษาบาดแผล แก้โรคผิวหนัง แก้ไข้ ขับเยี่ยว แก้หมดแรง รักษากามโรค รักษาโรคชาย เป็นยาคุมกำเนิดสำหรับหญิงที่คลอดลูกใหม่ เป็นยาบำรุง เป็นยาขับไส้เดือน แก้ไอ นำมาซึ่งความกำหนัด รากรวมทั้งใบ รสกร่อยขมขับปัสสาวะ แก้ท้องเดิน แก้โรคแผลในกระเพาะอาหารแก้บิด แก้กามโรคในสตรี ไม่กำหนดส่วนที่ใช้ ชูกำลัง ชูกำลัง ตัดกษัย บำรุงกษัยไม่ให้เกิด แก้ฉี่พิการ บำรุงความกำหนัด ขับเยี่ยว แก้ไข้จับสั่น แก้ไอ แก้ไข้ ขับพยาธิไส้เดือน แก้กามโรค แก้โรคหลอดลมอักเสบ แก้ปวดบวม แก้ตับอักเสบ แก้บิด รักษาตัวบวม รักษาไตอักเสบ
ตำราเรียนยาประจำถิ่น ใช้ รากต้มน้ำกิน แก้ไอ ชูกำลัง บำรุงสมรรถภาพทางเพศ ร้อนใน อยากกินน้ำ แก้ไข้ ราก ต้มน้ำหรือดองสุราดื่ม กับยากำลังเสือโคร่ง ม้ากระทืบโรงบำรุงร่างกายแก้เมื่อยเนื้อเมื่อยตัว ราก ลำต้น ใบ รวมทั้งผล ต้มน้ำ แก้โรคกระเพาะอาหาร แก้ไอ
ตำราหมอแผนจีน โด่ไม่รู้ล้มกล่าวไว้ว่า ” ทั้งยังต้น มีรสขมเผ็ด ฤทธิ์เย็น เข้าเส้นลมปราณ ปอด ตับแล้วก็ม้าม สรรพคุณ แก้เจ็บคอ รักษาต่อมทอนซิลอักเสบ แก้บวมน้ำในร่างกาย โรคกำเดาห้ามเลือด นิ่วในทางเดินปัสสาวะ ขับปัสสาวะ ฝีภายในแล้วก็ข้างนอก ใช้ข้างนอกแก้โรคผิวหนัง แก้พิษงู แมลงสัตว์กัดต่อย
ส่วนในทางแพทย์แผนปัจจุบัน บอกว่า โด่ไม่รู้ล้มอาจช่วยเรื่องบำรุงร่างกาย แก้อาการอ่อนแรง ช่วยทำให้มีกำลัง และก็มีฤทธิ์ในการช่วยถอนพิษไข้แก้อาการตัวร้อน แก้ไอ แก้อ้วก แก้ท้องร่วง โดยแนวทางกินที่ยอดเยี่ยมเป็นการนำมาต้นน้ำดื่ม แล้วก็ยังสามารถช่วยลดการเสี่ยงในการเกิดมะเร็งต่อมลูกหมากได้ โดยมีรายงานค้นคว้าทำการวิจัยว่าที่เอทานอลที่สกัดได้จากโด่ไม่รู้ล้มมีค่าความเข้มข้นที่สามารถช่วยลดความเสี่ยงสำหรับการเกิดโรคมะเร็งต่อมลูกหมาก นอกจากนั้นทางด้านการแพทย์ยังนำโด่ไม่รู้ล้มไปสกัดเพื่อรักษาอาการอักเสบจากการติดเชื่อจำพวกต่างๆตัวอย่างเช่นลำไส้อักเสบ ต่อมน้ำเหลืองอักเสบ แล้วก็ยั้งเชื้อโรคและเชื้อแบคทีเรีย ช่วยรักษาอาการที่เกี่ยวกับระบบเยี่ยวเช่นช่วยสำหรับเพื่อการขับฉี่ แก้อาการขัดเบาซึ่งเป็นอาการเริ่มต้นของทางเท้าเยี่ยวอักเสบ ช่วยลดการเกิดนิ่ว และก็ยังมีฤทธิ์ช่วยบำรุงกำหนัดเพิ่มความต้องการทางเพศอีกทั้งในผู้หญิงและก็ผู้ชาย ช่วยฟื้นฟูแล้วก็บำรุงความสามารถ ช่วยลดสภาวะอวัยวะสืบพันธุ์แข็งตัวช้า อ่อนตัวเร็ว และก็หลั่งเร็วในผู้ชาย ทำให้โด่ไม่รู้ล้มก็เลยเป็น 1 ในสมุนไพรที่นิยมนำไปสกัดเป็นยาหรือสินค้าเสริมอาหารที่ให้คุณประโยชน์สำหรับในการสร้างเสริมสมรรถนะทางเพศ
แบบ / ขนาดวิธีการใช้
• แก้เลือดกำเดา ใช้ต้นสด 30-60 กรัม (หรือต้นแห้ง หนัก 10-15 กรัม) ต้มกับเนื้อหมูพอสมควร กินติดต่อกันเป็นเวลานาน 4-5 วัน
• แก้ดีซ่าน ใช้ต้นสด 120-240 กรัม ต้มกับเนื้อหมูพอควร รับประทานติดต่อกันนาน 4-5 วัน
• แก้ท้องมาน ใช้ต้นสด 60 กรัม ต้มเอาน้ำ รุ่งเช้า-เย็น หรือตุ๋นกับเนื้อหมูรับประทาน
• แก้ขัดค่อย ใช้ต้นสด15-30 กรัม ต้มเอาน้ำดื่ม
• แก้นิ่ว ใช้ต้นสด 90 กรัม ต้มกับเนื้อหมู 120 กรัม เพิ่มน้ำใส่เกลือบางส่วน ต้มเคี่ยว กรองมัวแต่น้ำ แบ่งไว้ดื่ม 4 ครั้ง
• แก้ต่อมทอนซิลอักเสบ แก้เจ็บคอ ใช้ต้นแห้ง 6 กรัม แช่น้ำร้อน 300 ซีซี(ราวๆขวดแม่โขง) นาน 30 นาที รินเอาน้ำกินหรือจะบดเป็นผุยผงปั้นเม็ดไว้รับประทานก็ได้
• แก้ต่อมน้ำเหลืองอักเสบ ใช้ต้นสด 30 กรัม ต้มเอาน้ำดื่ม
• แก้ฝีบวมหรือฝีเป็นหนอง ใช้ต้นสด ตำผสมเกลือเล็กน้อย ละลายน้ำส้มสายยกเพียงพอข้นๆพอก
• แก้ฝีฝักบัว ใช้ต้นสด 25 กรัม ใส่น้ำ 1 ขวด รวมทั้งสุรา 1 ขวด ต้มดื่มและก็ใช้ต้นสดต้มกับน้ำ เอาน้ำล้างหัวฝีที่แตก
รักษาโรคผิวหนังต่างๆและก็ใช้ทาแผล โดยใช้ใบสด 2 กำมือ มาเคี่ยวกับน้ำมันที่ผลิตขึ้นมาจากมะพร้าวแล้วก็ใช้ทาบริเวณที่เป็น หรือใช้รากและใบ (สดหรือแห้งก็ได้) 2 กำมือ ต้มดื่มแก้ท้องร่วง แก้กระเพาะเป็นแผล ช่วยขับเยี่ยว หรือใช้อาบในสตรีหลังคลอด ส่วนรากใช้ตำผสมพริกไทย แก้ลักษณะของการปวดฟัน หรือใช้รากต้มกับน้ำแล้วก็ใช้อบแก้ปวดฟันก็ได้เหมือนกัน
การเรียนทางเภสัชวิทยา สารสกัดต่างๆของโด่ไม่รู้ล้มมีฤทธิ์ลดไข้ ลดการอักเสบ ลดความดันโลหิต รวมทั้งมีความเป็นพิษต่อเซลล์ของโรคมะเร็งต่อมลูกหมาก ยั้งเชื้อแบคทีเรีย ยับยั้งเชื้อไวรัส ต้านความเป็นพิษต่อตับ ลดไข้ ลดการอักเสบ ลดระดับความดันโลหิตรวมทั้งยั้งการเคลื่อนไหวของลำไส้เล็กกระตุ้นมดลูก ยั้งเอนไซม์ reverse transcriptase, glutamate-oxaloacetate-transaminase แล้วก็ glutamate-pyruvate-transaminase มีการเล่าเรียนผลของโด่ไม่รู้ล้มในหนูเพศผู้ต่อความกำหนัด ประสิทธิภาพน้ำเชื้อ ของลับเสริม ขนาดแล้วก็กล้ามลึงค์ รวมทั้งรูปทรงเพศลูก พบว่าสมุนไพรโด่ไม่รู้ล้ม มีฤทธิ์กระตุ้นกำหนัดรวมทั้งทำให้ระดับ testosterone สูงขึ้นในหนูแรท แต่ว่าในขนาดสูงกลับทำให้ระดับ testosterone แล้วก็เชื้อน้ำอสุจิน้อยลง เพิ่มการเกิด libido เปลี่ยนค่า osmolality แล้วก็จำนวนอสุจิของน้ำกาม ลดเปอร์เซ็นต์อสุจิขยับเขยื้อน เพิ่มน้ำหนักอวัยวะเพศเสริม รวมทั้งเพิ่มสเกลเพศลูก (เพศภรรยา/เพศผู้)
การศึกษาเล่าเรียนทางพิษวิทยา
จากการศึกษาพบว่าน้ำสุกโด่ไม่รู้ล้ม หรือสารสกัด 50% เอทานอลจากพืชทั้งต้น ไม่มีพิษ เมื่อให้หนูถีบจักรรับประทานแม้จะให้ในขนาดสูงถึง 6.0 กรัม/กิโลกรัม รวมทั้งพบว่าขนาดของสารสกัดทั้งสองประเภทที่ทำให้หนูถีบจักรตายจำนวนร้อยละ 50 มีค่ามากยิ่งกว่า 2 กรัม/กก. เมื่อฉีดเข้าทางช่องท้อง
สารสกัดรากแล้วก็ใบที่หมักกับเหล้าโรง 40 ดีกรี เมื่อเอามาป้อนหนูทดลองในขนาดความเข้มข้น 2,000 มก.ต่อกิโลกรัม เพียงครั้งเดียว แล้วเก็บผลในวันที่ 14 ผลการทดสอบพบว่าหนูไม่มีการแสดงอาการเปลี่ยนไปจากปกติ ส่วนการทดสอบความเป็นพิษแบบระยะสั้น พบว่าไม่แตกต่างอย่างมีความนัยสําคัญของน้ำหนักตัว น้ำหนักตับ ไต ม้ามหัวใจ adrenal cortex รวมทั้งอัณฑะ แล้วก็ระดับเอนไซม์ BUN creatinine AST และ ALT ของหนูทุกกลุ่ม
ข้อแนะนำ / ข้อควรระวัง 1. สตรีตั้งครรภ์ไม่ควรรับประทานอาหารเสริมหรือยาแผนโบราณที่มีส่วนประกอบจากโด่ไม่รู้ล้ม
2. ผู้ที่มีลักษณะปัสสาวะมากมายไม่ดีเหมือนปกติไม่ควรใช้โด่ไม่รู้ล้มเนื่องจากมีสรรพคุณในการขับปัสสาวะ ซึ่งอาจทำให้อาการร้ายแรงขึ้น
3. ผู้ที่มีสภาวะหยางพร่อง (กลัวหนาว , แขนขาเย็น , ไม่กระหายน้ำ , ถ่ายเหลว , ตัวซีดเผือด , ง่วงหงาวหาว นอน) ไม่ควรใช้โด่ไม่รู้ล้ม
เอกสารอ้างอิง- ไพบูลย์ แพงเงิน.สมุนไพรรู้ใช้ไกลโรค (สมุนไพรคู่บ้าน 2).กรุงเทพฯ:มติชน.2556.272 หน้า.
- ผศ.ดร.วีณา นุกูลการ. โด่ไม่รู้ล้ม.สมุนไพรกับภาวะหย่อนสมรรถภาพทางเพศ.สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล.https://www.disthai.com/[/b]
- โด่ไม่รู้ล้ม.ฐานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานีโด่ไม่รู้ล้ม.กลุ่มยาแก้อ่อนเพลีย บำรุงกำลัง บำรุงธาตุ.สรรพคุณสมุนไพร.โครงการอนุรักษ์พันธุ์กรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี
- โด่ไม่รู้ล้ม.สารานุกรมสมุนไพร เล่ม 1 สมุนไพรสวนสิรีรุกขชาติ104.ภาควิชาพฤกษศาสตร์ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล.
