Advertisement
ชะเอมเทศชื่อสมุนไพร ชะเอมเทศชื่ออื่นๆ/ชื่อท้องถิ่น กันเฉ่า (จีนกลาง) , กำเช่า (จีนแต้จิ๋ว)ชื่อวิทยาศาสตร์ Glycyrrhiza glabra L. และ Glycyrrhiza uralensis Fisch.ex DC.ชื่อสามัญ Licorice Root , Sweet Root , Russian licorice, Spanish licorice, Chinese licoriceวงศ์ LEGUMINOSAE - PAPILIONOIDEAEถิ่นกำเนิดชะเอมเทศ (G.glabra) เป็นพืชท้องถิ่นในประเทศแถบกลางรวมทั้งตะวันตกเฉียงใต้ของทวีปเอเชีย ยกตัวอย่างเช่น จีน . ปากีสถาน , อีหว่าน , อัฟกานิสถาน รวมถึงกรุ๊ปประเทศแถบเมดิเตอร์เรเนียน โดยมีการปลูกบริเวณอ่าวเอดิเตอร์เรเนียน ในทวีปแอฟริกาและก็ทางตอนใต้ทวีปยุโรปแล้วก็ในประเทศสาธารณรัฐอินเดีย ก็มีการปลูกเช่นเดียวกัน ส่วนประเทศที่ส่งออกชะเอมเทศรายใหญ่ของโลก เป็น ประเทศสมาพันธ์รัฐ รัสเซีย สาธารณรัฐอิสลามอิหร่านสาธารณรัฐประเทศตุรกี และก็เมืองจีน ส่วนชะเอมเทศ (G. uralansis) เป็นพืชเขตแดนในแถบทางเหนือสาธารณรัฐพสกนิกร จีนมองดูโกเลีย และก็ไซบีเรีย โดยยิ่งไปกว่านั้นในประเทศในพบได้ทั่วไปในมณฑลเฮยหลงเจียง จี๋หลิน เหลียวหนิง เหอเป่ย ซานตง ซานซี มองกิเลียใน ส่านซี กันสู้ ชิงไห่ สิงเจียง ซึ่งก็นับเป็นชะเอมเทศที่ใช้กันอย่างล้นหลามเช่นกัน
ลักษณะทั่วไป
ชะเอมเทศเป็นพืชแก่นับเป็นเวลาหลายปี โดยถูกจัดเป็นไม้พุ่มสูงราว 1 เมตร มีรากขนาดใหญ่เยอะมากๆลำต้นมีขนสั้นๆปลายมีต่อมเหนียว
ใบเป็นใบประกอบแบบขน ออกสลับกัน มีใบย่อย 9-17 ใบ ก้านใบย่อยสั้นมากมายแผ่นใบรูปกลมรีหรือรูปไข่ปนขอบขนาน กว้าง 1.5-3 ซม. ยาว 2-5.5 ซม.ปลายใบแหลม ฐานใบกลมมน มีขนสั้นๆทั้งสองด้าน
ดอกออกเป็นช่อตามซอกใบ ยาว 5-12 ซม. มีดอกย่อยจำนวนไม่น้อยชิดกันหนาแน่น ดอกย่อยรูปดอกถั่ว สีม่วงอ่อนถึงขาว
ผลเป็นฝักกลมงอคล้ายเคียว มีขนปกคลุม ภายในมีเม็ด 2-8 เม็ด รูปกลมแบนหรือรูปไต สีดำเป็นเงา
ราก มีลักษณะเป็นท่อนกลมยาวมีลักษณะแตกต่างกันตามสายพันธุ์ อาทิเช่น Spanish liquorice (G. glabra var. typical Regal & Herd), Russian liquorice (G. glabra var. glandullifera (Wald et Kit) Regal & Herd) แล้วก็ Chinese licorice (G.uralensis Fisch.) โดยแต่ละสายพันธุ์มีลักษณะดังนี้
Spanish liquorice ลักษณะรากเป็นทรงกระบอก ขนาดต่างๆกัน ผิวนอกของเปลือกมีสีน้ำตาลถึงน้ำตาลดำ มีรอยย่นตามทางยาว บางทีก็อาจจะเจอหน่อต้นที่เหง้าแล้วก็รากกิ่งก้านสาขาที่ราก รากที่ปอกแล้วจะมีสีเหลืองมีเส้นใย เนื้อรากมีสีเหลืองเห็นชั้นเยื่อแคมเบียมเป็นวง
Russian liquorice ลักษณะรากเป็นรูปทรงกระบอก ความยาว 15 – 40 เซนติเมตรเส้นผ่าศูนย์กลาง 1 – 5 เซนติเมตร รากขนาดใหญ่ อาจจะเป็นไปได้ว่าจะมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 10 ซม. เปลือกนอกของเปลือกมีสีม่วงน้ำตาล รากที่ปอกแล้วจะมีสีเหลือง ประกอบด้วยเส้นใยเนื้อรากมีสีเหลืองเห็นชั้นเยื่อแคมเบียมเป็นวง
Glycyrrhiza uralansis Fisch. ลักษณะรากเป็นรูปทรงกระบอก ความยาว 20-100 เซนติเมตร เส้นผ่านศูนย์กลาง 0.6-3.5 เซนติเมตรอาจจะมีส่วน cork หรือ ไม่มีก็ได้ ผิวนอกของเปลือกมีสีน้ำตาลปนแดง ถึงน้ำตาลเทา มีรอยย่นตามทางยาว บางครั้งอาจจะพบรากกิ้งก้านที่ราก รากที่ปอกเปลือกแล้วจะมีสีเหลืองประกอบด้วยเส้นใย เนื้อรากมีสีเหลือง มองเห็นชั้นเยื่อแคมเบียมเป็นวง
การขยายพันธุ์ชะเอมเทศสามารถแพร่พันธุ์ได้ด้วย การใช้เม็ด โดยมีวิธีการเช่นเดียวกับการขยายพันธุ์โดยใช้เม็ดของพืชประเภทอื่นๆส่วนสิ่งแวดล้อมที่สมควรในการปลูกชะเอมเทศนั้น โดยปกติแล้ว ชะเอมเทศเป็นพืชที่ชอบเข้ารับแสงสว่าง ทนร้อนแล้วก็ทนความแห้ง ชอบดินที่แห้งแล้งมีสีน้ำตาล มีธาตุแคลเซียมและก็เป็นดินเค็มอ่อนๆชั้นดินหนาแล้วก็ลึก สามารถระบายน้ำเจริญ เจริญเติบโตก้าวหน้ารอบๆฝั่งที่มีลักษณะดินปนทราย ไม่สามารถเติบโตได้บริเวณชายทะเลที่มีดินเค็มมากมาย หรือเป็นดินด่าง โดยชะเอมเทศจะมีอายุการเก็บเกี่ยวประมาณ 3 ปี
องค์ประกอบทางเคมี
สาระสำคัญที่เจอในชะเอมเทศ เช่น สารกลุ่ม triterpene saponins : 4 – 24% อาทิเช่นglycyrrhizin (หรือ glycyrrhizic acid หรือ glycyrrhizinc acid) ในจำนวน 5 – 9% รวมทั้ง 24 – hydroxyglyrrhizin สารพวกนี้จะมีความหวานมากยิ่งกว่าน้ำตาลทราย 50 และก็ 100 เท่าตามลำดับ และก็สารที่อยู่ในรูป aglycone (glabranin A
แล้วก็ B, glycyrrhetol , glabrolide , isoglabroline)
glycyrrhizinc acid liquiritigenin
herniarin stilbenes
glabrene
สารกลุ่ม flavonoids: flavones, isoflavonoids, chalcones, liquiritigenin, liquirtin, isoliquiritigenin, isoliquiritin , formononetin , glabrone , neoliquiritin, neoisoliquirtin,
licuroside, hispaglabridin A รวมทั้ง B , licochalcone B, isobavachin, sigmoidin B1
สารกลุ่ม coumarins : herniarin, umbelliferone
สารกลุ่ม stibenes: gancaonin R
สารกลุ่มอื่นๆ: gums แล้วก็ wax
นอกจากนั้นG.glabrn L. ยังประกอบด้วยสารกรุ๊ป flavonoids รวมทั้งisoflavonoids อื่นๆเช่น sapinaretin, vitexin, pinocembrin, prunetin, glabranin, glabrene, glabridin, glabrol , kanzonol T , kanzonol W-Z , และสารกรุ๊ปcoumarins อื่นๆเช่น kanzonol U, kanzonol V
ส่วน G.uralansis ประกอบด้วยสารกลุ่ม flavonoids แล้วก็isoflavonoids อื่นๆเป็นต้นว่า licobichalcone , licocbalcone , licochalcone A , echinatin , licoflavone A , licoricone , isoliciflavonol , ononin , สารกลุ่ม coumarins อื่นๆดังเช่น glycyrol, isoglycyrol , glycycoumarin , licopyranocoumarin, สารกลุ่ม triterpene saponins อื่นๆเช่นuralsaponin A,B, uralenolide, licorice saponin A3, licorice saponin C2, licorice saponin D3, licorice saponin E2, สารกรุ๊ป pterocarpenes (glycyrrhizol A,B) สารกรุ๊ปอื่นๆได้แก่ 3-(p-hydroxyphenyl) propionic acid, (3R) – vestitol, 4-hydroxy-guaiacol apioglucoside
ประโยชน์ /คุณประโยชน์ในขณะนี้มีการใช้ประโยชน์ของ
ชะเอมเทศ เป็น รากชะเอมเทศมีสารสำคัญเป็นสาร Glycyrrhizin (Glycyrrhizic acid หรือ Glycyrrhizinic acid) และก็สาร 24-hydroxyglyrrhizin โดยสารพวกนี้เป็นสารที่ให้ความหวานมากกว่าน้ำตาลทรายประมาณ50-100 เท่า จึงถูกนำมาใช้เพื่อแต่งรสชาติของกิน ใช้แต่งรสหวานในขนมแล้วก็ลูกอม ใช้แต่งกลิ่นรสยาให้หวานและช่วยกลบรสขมของยาต่างๆแล้วก็ชะเอมเทศยังสามารถประยุกต์ใช้เป็นไวต์เทนนิงจากธรรมชาติ โดยสารสกัดที่ได้จากรากนั้นมีคุณสมบัติพิเศษสำหรับการช่วยลดความเข้มของเม็ดสี ลดฝ้ากระบนบริเวณใบหน้า ช่วยปรับให้ผิวหน้าสว่างกระจ่างขาวใสขึ้นอย่างเป็นธรรมชาติ และช่วยลดและต่อต้านการอักเสบของผิว จึงสามารถประยุกต์ใช้ทดแทนสารเคมีที่ช่วยทำให้ปรับผิวหน้ากระจ่างขาวใสได้ รวมทั้งยังไม่ก่อกำเนิดผลข้างเคียงต่อผิวหน้าและไม่นำมาซึ่งเป็นสิวอุดตันอีกด้วย
ยิ่งกว่านั้นชะเอมเทศมีคุณประโยชน์ช่วยสร้างความชุ่มชื้นให้กับลำคอแล้วก็กล่องเสียง เนื่องด้วยชะเอมเทศนั้นจะช่วยกระตุ้นการผลิตสารหล่อลื่นในรอบๆคอเหนือกล่องเสียงได้
ส่วนคุณประโยชน์ทางยาของชะเอมเทศบอกว่า สรรพคุณยาไทย ใช้ขับเลือดเน่า บำรุงหัวใจใช้ชุ่มชื่นกระชุ่มกระชวย แก้กำเดา แก้ไอ ทำให้เปียกคอ เป็นยาระบายอ่อนๆชะเอมเทศใช้แต่งรสยาให้กินง่ายโดยใช้เป็นตัวยาผสานให้ตัวยาอื่นๆในตำรับสามารถเข้ากันได้ รวมทั้งช่วยทำให้ตัวยาหลักออกฤทธิ์เร็วขึ้นแล้วก็ช่วยลดพิษ หรืออาการใกล้กันที่อาจจะเกิดขึ้นเนื่องมาจากยาได้ นอกจากนี้ยังช่วยให้รสยาดียิ่งขึ้น แล้วก็ใช้เป็นยาอายุวัฒนะ โดยตามสรรพคุณยาไทยยังสามารถแยกคุณประโยชน์จากส่วนต่างๆของชะเอมเทศได้ เป็น เปลือกของราก จะมีเป็นสีแดง แล้วก็มีรสหวานใช้เป็นยาบำรุงกำลัง ทำให้คลื่นเหียนอาเจียน อ้วก ใบทำให้เสมหะแห้ง และก็เป็นยารักษาดีทุพพลภาพ ดอกใช้รักษาอาการคัน และก็รักษาพิษโรคฝีดาษ ผลจะมีรสหวาน ใช้เป็นยาบำรุงกำลัง และก็อาการคอแห้ง ทำให้เปียกชื้น รากจะมีรสเปียกแฉะ ใช้เป็นยาบำรุงปอด ขับเลือดที่เน่าในท้อง รักษาพิษยาหรือพืชพิษต่างๆรักษาอาการเบื่อข้าว เหน็ดเหนื่อยจากการ ตรากตรำทำงานหนัก ปวดท้อง ไอเป็นไข้ สงบประสาท บำรุงปอด ใช้รากสดรักษาลักษณะการเจ็บคอ เป็นแผลเรื้อรัง ระบบการย่อยอาหารไม่ดี หรือของกินเป็นพิษ รวมทั้งรักษากำเดาให้ปกติ รากแห้งของพืชจำพวกนี้ใช้ทำยาระบายอ่อนๆหรือใช้แต่งรส
ส่วนในประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีนชะเอมเทศจัดเป็นสมุนไพรที่มีความจำเป็นถัดลงมาจากโสม แล้วก็เป็นสมุนไพรที่ใช้เยอะที่สุดในประเทศ จะเห็นได้จากตำรับยาแผนโบราณจีนกว่ากึ่งหนึ่งมีชะเอมเป็นส่วนประกอบ คุณประโยชน์ยาจีน โดยในคุณประโยชน์ของจีนกล่าวว่า ชะเอมเทศมีรสหวาน ฤทธิ์ปานกลาง มีสรรพคุณเป็นยาแก้โรคกระเพาะ ช่วยย่อยของกินแก้ไอ ทำให้ชุ่มคอ แก้อาการใจสั่น และก็โรคลมชัก
นอกเหนือจากนั้นมีการทำการศึกษาพบว่า ส่วนของรากชะเอมเทศมีสารสำคัญที่ชื่อ Glabridin มีแถลงการณ์ว่ามีฤทธิ์ยั้งรูปแบบการทำงานของโปรตีนที่ทำหน้าที่เร่งปฏิกิริยาเคมี tyrosinase ซึ่งเกี่ยวกับแนวทางการสร้างเม็ดสีของผิว ทำให้ผิวกระจ่างแจ้งใน ลดลางเลือนริ้วรอย รวมทั้งจุดด่างดำได้
ต้นแบบ / ขนาดวิธีใช้ นำชะเอมเทศไปคั่วให้เหลืองกรอบ มีกลิ่นหอมนำไปชงน้ำดื่ม จะช่วยแก้อาการชักช่วยสงบประสาท ทำให้นอนหลับได้ดิบได้ดี ถ้ามีลักษณะอาการร้อนในอยากกินน้ำ ชะเอมเทศนำไปต้มกับน้ำจับเลี้ยงแล้วใช้ดื่มจะช่วยเสริมคุณประโยชน์สำหรับการระบายความร้อนและพิษร้อนในร่างกายออกได้ รักษาอาการเส้นเลือดขอดแล้วก็อาการปอดอักเสบ โดยใช้ชะเอมเทศ 50 กรัม ต้มน้ำแบ่งรับประทานก่อนที่จะกินอาหารวันละ 3 ครั้ง รักษาอาการตัวเหลือง โดยใช้สารสกัดชะเอมเทศครั้งละ 15-20 มล. วันละ 3 ครั้ง พบว่าอาการตัวเหลืองจะหายเป็นปกติโดยใช้เวลาราว 13 วัน ใช้ภายนอกรักษาอาการอักเสบบริเวณผิวหนัง ผิวเป็นผื่นแดงและก็คัน หรือเป็นเกล็ด ใช้น้ำต้มชะเอมเทศล้างก็ช่วยลดอาการดังที่กล่าวมาข้างต้นนั้นได้
การเรียนรู้ทางเภสัชวิทยา ฤทธิ์ลดความดันเลือด สารสกัดแอลกอฮอล์มีฤทธิ์ลดความดันโลหิต ซึ่งสาระสำคัญเป็น glycycoumarin, glycyrin, glycyrin, dehydroglyasperin C รวมทั้ง D รวมทั้งเมื่อนำตำรับยาซึ่งมีสารสกัดรากชะเอมเทศกับสารสกัดหนอนตายต้องการ และก็น้ำมันกานพลู ฉีดเข้าท้องหนูขาวที่รั้งนำให้เกิดการไอด้วยแอมโมเนีย พบว่าส่งผลระงับการไอได้ รวมทั้งยังมีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อ Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumonia รวมทั้ง b-Streptococcus group B เมื่อทดลองตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ขนาด 1กรัม/กก. ทดสอบในหนูตะเภาซึ่งได้รับควันบุหรี่ที่เหนี่ยวนำให้กำเนิดอาการไอด้วย capsaicin พบว่าสามารถหยุดการไอได้
ฤทธิ์รักษาแผลในกระเพาะอาหาร การให้สารสกัดน้ำ สารสกัดแอลกอฮอล์ ทั้งยังทางปากฉีดเข้าท้อง หรือเข้าลำไส้เล็ก พบว่าสามารถลดการหลั่งของกรดในกระเพาะหนู และมีฤทธิ์ยับยั้งการเกิดแผลในกระเพาะอาหารที่เกิดขึ้นจากการเหนี่ยวนำด้วยกรด ยาแอสไพริน รวมทั้งยา ibuprofen สาร glycyrrhizin และก็สารที่ตัดส่วนน้ำตาลออก (aglycone) และสารสกัดชะเอมที่สกัดเอาสารกลุ่ม glycyrrhizin ออกแล้ว มีฤทธิ์ต่อต้านการอักเสบโดยกระตุ้นการหลั่งสารมูก สร้างสาร glycyrrhizin ที่พลังกระเพาะมากเพิ่มขึ้น และก็มีฤทธิ์ต่อต้านรูปแบบการทำงานของโปรตีนที่ทำหน้าที่เร่งปฏิกิริยาเคมี pepsin ที่ปฏิบัติภารกิจสำหรับเพื่อการย่อยโปรตีน จึงทำให้เยื่อบุกระเพาะอาหารแก่ยืนยาว สารกรุ๊ป flavonoids (liquirtigenin และก็isoliquiritigenin) มีฤทธิ์ต่อต้านการบีบตัวของกล้ามเรียบในสัตว์ทดสอบ สาร isoliquirtitigenin มีความเฉพาะเจาะจงต่อ H histamine receptor โดยเป็น H recepior antagonist ยิ่งไปกว่านี้ยังมีฤทธิ์ลดการหลั่งของกรด และป้องกันการเกิดแผลในกระเพาะ
ฤทธิ์ลดการอักเสบ รากชะเอมเทศไม่ระบุขนาดกิน สามารถลดการอักเสบในคน และหนูที่ถูกเหนี่ยวนำให้มีการอักเสบด้วยcarrageenan หรือ a-chymotrypsin ส่วนสารสกัดบิวทานอล อีเทอร์ และน้ำต้มจากรากขนาด 20 กรัม/กก. และไม่กำหนดขนาด ทดลองโดยให้ทางสายยางเข้าสู่กระเพาะของกินหนูขาวซึ่งถูกรั้งนำให้มีการอักเสบด้วยฟอร์มาลีน แล้วก็ทดลองด้วยแนวทาง albumin stabilizing พบว่าสามารถลดการอักเสบได้
เมื่อนำยาชงจากตำรับที่มี
ชะเอมเทศเป็นองค์ประกอบ ไม่กำหนดขนาดกิน พบว่าสามารถลดการอักเสบในคน สารสกัดตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นองค์ประกอบ ไม่ระบุขนาด ทดลองในหนูขาวซึ่งถูกรั้งนำให้เกิดการอักเสบด้วยฮีสตามีน พบว่าสามารถต่อต้านการอักเสบ นอกนั้นสารสกัดน้ำร้อนและก็เอทานอล 95 % ขนาด 18 มิลลิกรัม/กิโลกรัม, 180 และ 500 มิลลิกรัม/กก., 100 และก็ 200 มิลลิกรัม/กก., 1.1 ก./กก. , 350 มิลลิกรัม/กก. และไม่กำหนดขนาดโดยป้อนทางปาก ให้ทางสายยางลงสู่กระเพาะอาหาร และก็ฉีดเข้าช่องท้อง ทดสอบในหนูขาว หนูถีบจักร และหนูเผือกซึ่งถูกเหนี่ยวนำให้เกิดการอักเสบด้วย carrageenan, dextran, paw immersion ในน้ำร้อน , ก้อนสำลี แล้วก็ adjuvant, พบว่าสามารถลดการอักเสบได้ เมื่อให้ยาชงกับสารสกัดน้ำร้อนจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ขนาด 100 มิลลิกรัม/กก .ทางสายยางเข้ากระเพาะของหนูขาวหรือหนูถีบจักร ซึ่งถูกรั้งนำให้เกิดการอักเสบด้วย carrageenan, dextran, paw immersion ในน้ำร้อน , adjuvant ก้อนสำลี และก็ mustard พบว่าไม่อาจจะลดการอักเสบได้
ฤทธิ์ต้านทานเชื้อแบคทีเรีย สารสกัดเอทานอล 95% จากเหง้าแห้งแล้วก็ราก ความเข้มข้น 25 มิลลิกรัม/หลุม ทดสอบในจานเพาะเชื้อPseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Streptococcus epidermidis, Streptococcus pyogenes พบว่าสามารถต้านทานเชื้อแบคทีเรียได้ แม้กระนั้นก็พบว่าบางการทดลอง เมื่อทดลองกับเชื้อ S. aureus, S. pyogenes สามารถต้านเชื้อได้เพียงเล็กน้อย สารสกัดน้ำจากราก ความเข้มข้น 10 มล./จานเพาะเชื้อ สารสกัดเอทานอล 95% จากราก ไม่กำหนดขนาด สารสกัดน้ำ เฮกเซน รวมทั้งเอทานอลจากราก ความเข้มข้น 200 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร สารสกัดเมทานอลจากรากไม่ระบุขนาด ทดสอบในการจานเพาะเชื้อ S. aureus , P. aeruginosa พบว่าไม่สามารถต้านทานเชื้อแบคทีเรียได้
นอกจากนั้นยังมีการเล่าเรียนทางสถานพยาบาลในชะเอมเทศอีกอาทิเช่นกรณีคนเจ็บโรคกระเพาะของกิน การกินรากชะเอมเทศจะมีผลให้แผลหายเร็วขึ้น 75% สาระสำคัญเป็นสารglycyrrhetic acid (enoxolone) ซึ่งมีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ 15-hydroxyprostaglandin dehydrogenase แล้วก็ –prostaglandin reductase ทำให้มีการสร้างสาร prostaglandins E แล้วก็ F ที่กระเพาะ ซึ่งจะช่วยการรักษาแผลกระเพาะได้ดิบได้ดี
ส่วนในกรณีคนเจ็บโรคกระเพาะอาหารแล้วก็ไส้ เมื่อรับประทาน
ชะเอมเทศที่มีการสกัดเอาสาร glycyrrhizin ออกไปแล้วในปริมาณ 380 มก. วันละ 3 ครั้ง พบว่าให้ผลการดูแลรักษาเสมอกันกับการให้ยาลดกรดและก็ยา cimetidine
การศึกษาทางพิษวิทยา
การทดลองความเป็นพิษในมนุษย์ เมื่อนำสารสกัดน้ำจากรากชะเอมเทศ ไปใช้เป็นยาระบายในคน เจอ 5 ราย เกิดเป็นพิษ โดยมีลักษณะความดันเลือดสูง โดยระดับโพแทสเซียมไอออนเพิ่มพลาสมาเรนิน แล้วก็ระดับ aldosterone ลดน้อยลง นอกเหนือจากนี้คนที่กินสารสกัดน้ำจากรากไม่เจาะจงขนาด พบว่ามีลักษณะภาวะความดันโลหิตสูง กระดูกจมูก ขากรรไกร นิ้วมือนิ้วเท้าโตกว่าปกติ (acromegaly) แล้วก็มีอาการบวมน้ำร่วมด้วย นอกเหนือจากนี้ยังพบรายงานอาการความดันเลือดสูงเมื่อกินรากชะเอมเทศ เป็นต้นว่า หญิงกินรากชะเอมเทศไม่เจาะจงขนาด หญิงอายุ 40 ปี กินรากชะเอมเทศขนาด 100 ก./วัน คนไข้หญิงเรื่องราวเป็นโรคเบื่ออาหารชายอายุ 36 ปี กิน ขนาด 25 ก./วัน นาน 1 เดือน และเด็กชายอายุ 15 ปี กินทอฟฟี่ที่มีชะเอมเทศเป็นองค์ประกอบอยู่ 0.5 ก. นอกเหนือจากนี้ยังมีรายงานความเป็นพิษของตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นองค์ประกอบ โดยส่งผลให้เกิดความดันโลหิตสูง ดังเช่นว่าหญิงรับประทานตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ขนาด 0.25 กก./วัน และก็ยังมีแถลงการณ์ว่าหญิงรับประทานชาชงชะเอมเทศ ขนาด 3 ล./วัน มีอาการความดันเลือดสูง
การทดลองความเป็นพิษในสัตว์ทดลองสารสกัดเอทานอล-น้ำ (1:1) จากราก ฉีดเข้าช่องท้องหนูถีบจักร พบว่าค่าที่ทำให้สัตว์ทดสอบตายครึ่งหนึ่ง (LD50)เท่ากับ 681 มก./กก. และสารสกัดน้ำซึ่งมี glycyrrhizin อยู่ 48-58 % ฉีดเข้าช่องท้องหนูขาว หนูถีบจักร พบว่าค่าที่ทำให้สัตว์ทดลองตายครึ่งเดียว (LD50) เท่ากับ 1.5 กรัม/กิโลกรัม เมื่อป้อนทางปากหนูขาว หนูถีบจักร พบว่าค่าที่ทำให้สัตว์ทดสอบตายครึ่งเดียว (LD50) พอๆกับ 16 ก./กก. เมื่อฉีดเข้าใต้ผิวหนังหนูขาว หนูถีบจักร พบว่าค่าที่ทำให้สัตว์ทดลองตายครึ่งเดียว (LD50) เท่ากับ 4.2 กรัม/กก.อีกการทดสอบพบว่าสารสกัดเอทานอล 30% จากรากไม่ระบุขนาดป้อนให้ทางปากหนูถีบจักรพบว่า ค่าที่ทำให้สัตว์ทดสอบตายครึ่งเดียว (LD50) เท่ากับ 32 มิลลิลิตร/กก.สารสกัดจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นองค์ประกอบ เมื่อฉีดเข้าท้องหนูถีบจักร พบว่าค่าที่ทำให้สัตว์ทดสอบตายสูงที่สุด (MLD) พอๆกับ 23.6 ก/กก นอกจากนี้การทดลองตำรับที่ม
ชะเอมเทศ[/url]เป็นองค์ประกอบ ทดสอบในหนูถีบจักรเพศผู้เพศภรรยา พบว่าค่า LD50 มากยิ่งกว่า 5 ก./กิโลกรัม และก็สารสกัดเอทานอลจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นองค์ประกอบ ทดลองในหนูถีบจักรพบว่าค่า LD50 เท่ากับ 1.8 ก./กิโลกรัม
พิษต่อตัวอ่อน สารสกัดเอทานอล 40% จากราก ขนาด 1.6 มล./กก.ทดสอบในกระต่ายและก็หนูขาวที่ตั้งท้อง ไม่พบความเป็นพิษต่อตัวอ่อน นอกเหนือจากนั้นการเรียนความเป็นพิษ พบว่าเมื่อให้สารสกัดดังกล่าวเป็นเวลา 13 อาทิตย์ ไม่เจอความเป็นพิษต่อทุกระบบ ยังพบว่าสารสกัดเอทานอล95% จากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นองค์ประกอบ ขนาด 250 มิลลิกรัม/กก. ให้ทางสายยางเข้าไปยังกระเพาะอาหารหนูขาวที่ท้อง เจอความเป็นพิษต่อตัวอ่อนแต่ว่าผลที่เกิดไม่แน่นอน (equivocal) แล้วก็สารสกัดไม่ระบุส่วน ขนาด 200 มิลลิกรัม/กิโลกรัมทดลองในหนูขาวและก็หนูถีบจักร ไม่เจอความเป็นพิษต่อระบบต่างๆของร่างกาย ยิ่งไปกว่านี้ยาชงจากรากชะเอมเทศ ไม่กำหนดขนาด ให้ทางสายยางลงไปยังกระเพราะของกินหมาและก็หนูขาว ไม่พบความเป็นพิษ
พิษต่อเซลล์ สารสกัดน้ำจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ความเข้มข้น 250 มคก./มิลลิลิตร และ 500 มคกรัม/มิลลิลิตรทดสอบในการเพาะเลี้ยง CA-mamary-microalveolar พบว่าความเข้มข้นขนาด 250 มคก. มีความเป็นพิษต่อเซลล์อย่างอ่อน ส่วนความเข้มข้น 500 มคก. ไม่พบความเป็นพิษต่อเซลล์ นอกจากนั้นยังพบว่าสารสกัดน้ำร้อนจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นองค์ประกอบ ความเข้มข้น 500 มคล./มิลลิลิตรทดลองสำหรับเพื่อการเพาะเลี้ยง cells-HE-1 ความเข้มข้น 250 มคลิตร/มล. ทดสอบในการเพาะเลี้ยง CA-JTC-26 พบว่าที่ความเข้มข้น 500 มคล. ไม่มีความเป็นพิษต่อเซลล์ ส่วนความเข้มข้น 250 มคลิตร พบว่าเป็นพิษต่อเซลล์ อีกการทดสอบหนึ่งพบว่าสารสกัดเอทานอล-น้ำ (1:1) จากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นองค์ประกอบ ขนาด 25 มคกรัม/มล. ทดลองสำหรับเพื่อการเพาะเลี้ยง CA-9KB ไม่เจอความเป็นพิษต่อเซลล์ สารสกัดน้ำจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ขนาด 2 มก./มล. ทดสอบในการเพาะเลี้ยง Hela cells ไม่เจอความเป็นพิษต่อเซลล์ สารสกัดน้ำ สารสกัดเมทานอลจากรากชะเอมเทศ ความเข้มข้น 100 มคก/มล. ทดลองสำหรับการเพาะเลี้ยง Vero cells ไม่พบความเป็นพิษต่อเซลล์นอกจากนี้สารสกัดน้ำจากรากชะเอมเทศ ความเข้มข้น 10% ความเข้มข้น 400 มคลิตร/มิลลิลิตรทดลองสำหรับการเพาะเลี้ยง Hela cells แล้วก็ cell-MT2 เป็นลำดับ ไม่พบความเป็นพิษต่อเซลล์ สารสกัดเมทานอลจากราก ทดสอบในการเพาะเลี้ยง Ishikava cells และ S-30 cells พบว่าค่า IC50 พอๆกับ มากกว่า 20 มคกรัม/มล. แม้กระนั้นไม่เจอความเป็นพิษต่อเซลล์
ฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์ สารสกัดน้ำจากตำรับที่มีชะเอมเทศเป็นส่วนประกอบ ไม่เจาะจงความเข้มข้น ทดสอบสำหรับเพื่อการเพาะเลี้ยง Salmonella typhimurium TA100, TA98 ไม่พบฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์
ข้อเสนอแนะ/ข้อพึงระวัง
1. ห้ามใช้ในคนเจ็บที่มีความดันเลือดสูง ตับแข็ง ภาวการณ์โปแตสเซียมต่ำ โรคไตเรื้อรัง โรคตับอักเสบ แล้วก็หญิงตั้งท้อง
2. ห้ามใช้ชะเอมเทศร่วมกับยาคอร์ติวัวสเตียรอยด์
3. หลบหลีกการใช้ชะเอมเทศร่วมกับยาขับปัสสาวะSpironolactone หรือ Amiloride เนื่องจากว่าจะก่อให้ประสิทธิผลของการรักษาโรคความดันเลือดลดลง
4. ผู้ที่จำต้องเข้ารับการผ่าตัด ควรจะงดบริโภคชะเอมเทศอย่างต่ำ 2 สัปดาห์ก่อนเข้ารับการผ่าตัด เพราะว่าชะเอมเทศอาจรบกวนการควบคุมความดันเลือดในระหว่างและหลังการผ่าตัด
5. ชะเอมเทศในขนาดที่มากกว่า 50ก./วัน เกินกว่า 6 สัปดาห์ จะก่อให้เกิดการสะสมน้ำภายในร่างกาย มีการบวมที่มือและเท้า สารโซเดียมถูกขับได้ลดลง ระหว่างที่สารโพแทสเซียมถูกขับมากขึ้น ส่งผลให้ความดันโลหิตสูงขึ้น
เอกสารอ้างอิง- นพมาศ สุนทรเจริญนนท์. ชะเอมเทศ.บทความวิชาการ สมุนไพรในตำรับยาหอม.จุลสารข้อมูลสมุนไพรคณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล.ปีที่28.ฉบับที่2.มกราคม 2554 หน้า 7-12
- ชยันต์ พิเชียรสุนทร และ วิเชียร จีรวงศ์. คู่มือเภสัชกรรมแผนไทยเล่ม 1 น้ำกระสายยา. พิมพ์ครั้งที่ กทม. อัมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง. 2556. หน้า 34 – 35
- ชะเอมเทศ.สมุนไพรที่มีการใช้ในผู้ติดเชื้อและผู้ป่วยเอดส์.สำนักงานข้อมูลสมุนไพรคณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล.
- สุจิตรา ทองประดิษฐ์ ยุวดี วงษ์กระจ่าง วิสุดา สุวิทยาวัฒน์ จรุงจันทร์ กิจผาติ. การศึกษาความเป็นพิษของยาหอม. วารสารสมุนไพร2542;6(1):1-10.https://www.disthai.com/[/color]
- ชะเอมเทศกับความดันโลหิตสูง.บทความเผยแพร่ความรู้สู่ประชาชน.สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์มหิดล.
- ชะเอมเทศ.กระดานถาม-ตอบ.สำนักงานข้อมูลสมุนไพรความรู้สู่ประชาชน.สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล.Patcharin B, Pusit S, Malee L. Preparation and evaluation of cough pills from natural products. Special project, Faculty of Pharmacy, Mahidol University, 1984:30pp.
- Naovi SAH, Khan MSY, Vohora SB. Anti-bacterial, anti-fungal and anthelmintic investigations on Indian medicinal plants. Fitoterapia 1991;62(3):221-8.
- Junzo K, Kayo
